71
yapısı anlatılır. 2. bölümde askeri örgütlenme, 3. bölümde Divan-ı
Hümayun, 4. bölümde de padişahın ve maiyetinin devlet yönetimi
içerisindeki pozisyonu anlatılmaktadır. Bu kitap 18. yüzyılda Osmanlı
İmparatorluğu’nun genel durumunu öğrenmek isteyenlerin başvu-
rabileceği bir cep kitabı olma özelliğini taşımaktadır. Atabey 669
Ğ
2.000
€
650
269
[Türklerin din, hukuk, âdet ve yönetim
şekilleri üzerine düşünceler]
Sir James
Porter, Observations sur la Religion, les Loix, le Gouver-
nement et les Moeurs des Turcs. Traduit de l’Anglois, par M.B***
[Bergier], Chez Merlin, Londres, MDCCLXIX [1769]
. 2 cilt bir arada:
c.1 – 149 s; c.2 - 144 s, 17 x x 11 cm, deri cildinde. Kitabın ilk bas-
kısı 1768 yılında
Observations on the Religion, Law, Government
and Manners of the Turks
adıyla yazar adı belirtilmeden yapılmış-
tır. Kendi kendini yetiştirmiş bir insan olan Porter 1746-1762 yılla-
rı arasında İstanbul’daki İngiliz Büyükelçisi olarak görev yapmıştır.
Yazar, eserin önsözünde Türkiye ve Türkler ile ilgili yalan-yanlış
genellemelerin bu ülkeyi hiç ziyaret etmemiş Avrupalı yazarlar
arasında pek yaygın olduğunu belirttikten sonra, kendi amacının,
Türkleri kendi yurtlarında, kendi gelenek ve idarî yapıları içinde in-
celemek olduğunu belirtiyor. James Porter’in bu kitabı, 18. yüzyıl-
daki Osmanlı toplum yapısını gözler önüne seren ve bu yapıyı ob-
jektif açıdan anlamaya ve açıklamaya yönelik tespitler içeren çok
önemli bir çalışmadır. Eserdeki tespit ve değerlendirmeler, yazarın
kendi gözlemlerine dayanmaktadır. Kitap İslamiyet hakkında bazı
isabetsiz hükümler verse de toplu olarak bakılınca Türkleri objektif
bir gözle anlatır. Porter çeşitli tarikatlar hakkında gayet güvenilir
bilgiler verir. Türkler’in hırsızlık ve yankesicilik nedir bilmediğini
söyler. Koca Ragıp Paşa’yı ve onun 3. Mustafa zamanında sadra-
zamlığa eski iktidarını tekrar kazandırışını dikkate değecek bir şe-
kilde anlatır. 1. baskıdan kısa bir zaman sonra Fransızca’ya çevrilen
bu eser, döneminin diğer kaynaklarına göre gerek İslamiyet’e ve
gerekse Osmanlı toplumsal kurumlarına önyargısız bakması açısın-
dan önemlidir. Eserin ikinci bölümünde yazarın Fener Rumları hak-
kındaki gözlemleri de yer almaktadır. Blackmer 1332 (1. İngilizce
baskı), Atabey 974 (Neuchatel, MDCCLXX [1770] baskısı).
Ğ
1.400
€
450
270
[İngiliz diplomatlar ve uluslararası siyaset (8
kitap)]
a.
Stanley Lane-Poole, The Life of Lord Stratford de Redcliffe K.G.,
Longmans, Green and Co., London, 1890
. xx, 377, 2 s, 3 levha, 19.5
x 12.5 cm, bez cildinde. 1888 yılında 2 cilt olarak basılan eserin kı-
saltılmış popüler baskısı. Stratford de Redcliffe (1786-1880) İngiliz
diplomattır. Uzun yıllar İstanbul’da elçilik yapmış, Osmanlı Devleti’nin
iç ve dış siyasetinde önemli roller oynamıştır. 1808’de İngiltere’nin İs-
tanbul Büyükelçisi Robert Adair’in yanına birinci kâtip olarak atandı.
Adair’in Viyana’ya gitmesi üzerine 1810-1812 arasında maslahatgü-
zar olarak İstanbul’da kaldı. 1812’de Rusya’nın I. Napoleon’la savaşı
sürdürmesine yardımcı olmak için Osmanlı Devleti ile Rusya arasında
Bükreş Antlaşması’nın imzalanmasına ön ayak oldu. Osmanlı hükü-
metine, Rusya’nın Hristiyanlarca kutsal sayılan yerlerde Ortodokslar’a
eşit haklar verilmesi isteğini kabul etmesini, ancak Ortodoks kilisesi-
nin haklarıyla ilgili Rusya’ya yazılı güvence verilmesi isteğini reddet-
mesini, bunun yerine tüm Hristiyan uyrukların dini ve sivil haklarını
tanıyan bir ferman çıkarmasını önerdi. Stratford de Redcliffe, büyük
Avrupa devletlerinin temsilcileri ile bir anlaşmaya varmaya ve Osmanlı
Devleti’ni uzlaşmaya ikna etmeye çalıştıysa da, başarılı olamadı.
b.
Frederick St. John, Reminiscences of a Retired Diplomat, Chap-
man & Hall, London, 1905
. vi, [1], 315 s, metin dışında 12 levha, ex-
library, 23 x 14.5 cm, bez cildinde. Frederick Robert St. John (1831-
1923) İngiliz diplomattır. 1865 ile 1868 arasında İstanbul’da görev
yapmış, Buenos Aires ve Rio de Janeiro’daki görevlerinin ardından
1879 yılında büyükelçilik sekreteri olarak görev yapmak üzere tekrar
İstanbul’a gelmiştir. Camilerin minarelerini kendi ülkesindeki yüksek
fabrika bacalarına benzetir. Kış mevsimini Péra’da, yaz mevsimini de
Tarabya’daki bir kır evinde geçirir. Belgrad Ormanı’ndaki atlı gezi-
lerden ve Boğaz’daki kayık gezilerinden etkilenir. Özellikle kıyı böl-
gesinde yaşayanların akşam saatlerinde evlerinin balkonlarından ya
da denize karşı oturarak buharlı gemilerle ya da kayıklarla şehirden
evlerine dönen insanları seyrettiklerini yazar.
c.
Henry Drummond Wolff, Rambling Recollections, MacMillan,
London, 1908
. 2 cilt: c.1 - xv, 398 s, 8 levha; c.2 - xi, 463 s, 10 levha,
21.5 x 13.5 cm, bez ciltlerinde. Sir Henry Drummond-Wolff (1830-
1908) İngiliz diplomat ve siyaset adamıdır. Bu mufassal kitabın 15.
bölümünde yazarın 1864 yılında geldiği İstanbul’da Henry Bulwer ile
ilgili bazı ilginç bilgilere yer verilir. Bulwer’in Yassıada’yı bir bostana
çevirme teşebbüsünden ve adada başarısızlıkla sonuçlanan domuz
yetiştiriciliğinden bahsedilir. 23. bölümde Keçecizade Fuat Paşa’nın
İngiltere ziyaretine yer verilir. 36. bölümde Henry Bulwer’in Osmanlı
İmparatorluğu’nun içinde bulunduğu durumu özetleyen raporları-
na, 37. bölümde ise Fuat Paşa ile ilgili çeşitli anekdotlara yer verilir.
54. bölümden 57. bölümüne kadar yazarın özel görevle gönderildiği
İstanbul ve Mısır sorununa ayrılmıştır. Yazarın Avrupa siyaset ve dip-
lomasi tarihi ile ilgili uzun yıllara yayılan hatıralarına yer veren bu
önemli hatırat müzayedelerimizde ilk defa görülmektedir.
d.
Lord Newton [Thomas Wodehouse Legh], Lord Lyons A Record of
British Diplomacy, Edward Arnold, London, 1913
. 2 cilt: c.1 - x, [1],
388, 16 s, 3 levha; c.2 - viii, 447, 16 s, 4 levha, 22.5 x 14 cm, bez cilt-
lerinde. İngiliz diplomat ve devlet adamı Lord Newton (1857-1942),
1881-1886 arasında emrinde çalıştığı ünlü İngiliz diplomat Richard
Lyons’un (1817-1887) biyografisini içeren bu mufassal kitabın 5. bö-
lümünde Lord Lyons’un İstanbul’daki büyükelçiliği (1865-1867) an-
latılır. Kitapta başta Osmanlı İmparatorluğu’nun içine düştüğü mali
kriz olmak üzere dönemin iç ve dış siyasetine ait birçok bilgiye yer
verilir. 12. bölümde ise Doğu Sorununa yer verilir.
e.
A[ubrey]. L[eo]. Kennedy, Old Diplomacy and New 1876-1922
From Salisbury to Lloyd-George, John Murray, London, 1922
(2.
baskı). xviii, 418 s, ex-library, 2 levha, 10 harita, 22 x 14 cm, bez
cildinde. Aubrey Leo Kennedy (1885-1965) Oxford Üniversitesin-
den mezun olmuş, 1910-1914 arasında “The Times” adına muha-
birlik yapmıştır. BBC adına diplomatik muhabirlik görevini yürüten
Kennedy’nin müzayedeye sunduğumuz eseri İngiltere’nin dış poli-
tikasını yönetenlerin çalışma yöntemlerini anlamaya yöneliktir. Ta-
rih içinde yaşanan politik olayların okuyuculara geniş bir perspek-
tiften sunulduğu kitabın Türkiye’yi içeren bölümünde Ayastefanos
Antlaşmasına yer verilir. Kitapta Osmanlı dönemini ilgilendiren
Balkan meselesi, Balkan savaşları ve Bağdat demiryoluna da yer
verilmiştir.
