bitkibilimcilik görevini yapmakla yetinmemiş, doğmakta olan Aydın-
lanma çağının Doğu insanları ve toplumlarına yönelik yeni bakışını
da biçimlendirmiştir. Anlatısının 1. cildi, Ege adalarının hemen hemen
eksiksiz bir incelemesini kapsar. Otuz beş ada ve adacığı ziyaret eder
ve başka adaları da yerinde derlediği bilgilerle betimler. Tournefort bu
adalara günümüzün bir turisti gibi bakmaz, bunun yerine rüzgarların
ve korsanların kemirdiği bir toplumu, salgın hastalıkları, bâtıl inançları,
günlük yaşamları ve acımasız yöneticileri ile ilk kez açık seçik gözler
önüne serer. Tournefort 2. ciltte önce uzun uzun İstanbul’u anlatır.
Sonra da Anadolu’ya boydan boya aşarak bizi 18. yüzyılın hemen baş-
larındaki Tokat, Trabzon, Kars, Ağrı, Amasya, Ankara, Erzurum, Bursa ve
İzmir ile yüzlerce Osmanlı kasabasına götürür. Tournefort kendini Os-
manlı topraklarıyla da sınırlamaz, Tiflis ve Erivan’a (Revan) kadar gider
ve ona tamamen yabancı bir dünyayı yorumlamaya çalışır. Gezileri sı-
rasında İran’ı Batıya bağlayan ve Anadolu boyunca uzayıp giden büyük
kervan yollarını kullanır, ilk bakışta birbirine karşıt gibi görünen, ama
aslında hep birbirine bağımlı olan ve birbirini tamamlayan Doğu ve Batı
dünyaları arasındaki bağların önemini vurgular. Atabey 959 [1. baskı],
Blackmer 1326 [1. baskı].
7.500
Ğ
€
3.260
157
[Choiseul-Gouffier’in mahiyetinde İstanbul’a
gelen rahibin seyahatnamesi]
[Martin Guillaume], Voyage à Constantinople, fait à l’occasion de
l’ambassade de M. le Comte de Choiseul-Gouffier à la Porte Ottomane,
Paris, François et Lous Janet, 1819.
[2], 256, [1] s, 1 gravür, 17.5 x 10.2
cm, kağıt kapağında. Choiseul-Gouffier’in mahiyetinde İstanbul’a gelen
rahip Martin Guillaume’in seyahatnamesi. Atabey 778
4.000
Ğ
€
1.740
158
[Charles MacFarlane’in birbirinden nadir
2 kitabı]
a.
Charles MacFarlane, Turkey and its Destiny: the Result of Journeys
Made in 1847 and 1848 to Examine into the State of that Country.
Philadelphia Lea and Blanchard, 1850.
2 cilt: 323, [44] s. ilan; 400 s,
ex-library nüsha, 21 x 13 cm, bez ciltlerinde. Blackmer 1049. Yazarın
bu eseri,
Constantinople in 1828
adlı bir önceki kitabının devamı sayılır.
1847-48 yılları arasında ikinci kez Türkiye’ye gelen yazarın amacı, Tan-
zimat sonrasındaki durumu yerinde group incelemektir. Eserde özellikle
İstanbul, Bursa, Edirne ve bu kentlerin civarları ayrıntılı bir biçimde an-
latılmaktadır. İmparatorluğun içine girdiği bu yeni dönemde, azınlıkla-
rın yaşamlarına ve davranışlarına ait gözlemler kitapta önemli yer tutar.
Kitap, Tanzimat sonrası imparatorluk idaresinde ve İstanbul’un ticarî ve
sosyal hayatındaki büyük yenilikler, örneğin açılan yeni fabrikalar, bu-
ralarda çalışan İngiliz teknisyen ve mühendisler, Büyük Reşit Paşa’nın
“Örnek Çiftlik Modelleri”, gibi bilgilerle örülmüştür. Kitap, Tanzimat’ın
hemen sonrasında imparatorluğun büründüğü görünümü bir tablo gibi
gözler önüne sermekte ve bir önceki eserindeki saptamalar ile karşılaş-
tırma olanağı sağlamaktadır.
b.
Charles MacFarlane, Kismet; or the Doom of Turkey, by Charles
MacFarlane, Thomas Bosworth, London, 1853.
16.2 x 10 cm, bez cil-
dinde. Bu kitap bir bakıma
Turkey and its Destiny: the Result of Jo-
urneys Made in 1847 and 1848 to Examine into the State of that
Country
’nin devamıdır. Diğer kitaplarında olduğu gibi bu kitabında da
inanılmaz bir konu zenginliğine yer veren MacFarlane değerlendirme-
lerini genelde menfî bir pencereden yaparak imparatorluğun gerileme
nedenlerini ortaya koymaya çalışır. Herhangi bir sistematik sınıfla-
maya dayandırılmadan meydana getirilmiş 3. ana bölümden oluşan
kitapta Abdülmecid’in reformları, yeni askerî üniforma ve organizas-
yon, eski ve modern süvari sınıfı, topçu sınıfı, Türklerin fakirliği, askerî
156