31
[İstanbul ile alakalı Fransızca seyahatnameler
(3 kitap)]
a.
[Comtesse Agénor-Étienne de Gasparin veya Valérie de Gasparin], A
Constantinople, Michel Lévy Frères, Paris, 1867.
(2. baskı). 487 s, 18 x 12
cm, kağıt kapağında.
“Türkler tavla oynamaya bayılıyorlar ve oynarken
Farsça sayıyorlar.”
Bu cümle pekçok gezi kitabı bulunan Kontes Agénor
Etienne de Gasparin’in (1813-1894) eşiyle birlikte 1860’larda yaptığı İs-
tanbul gezisi sırasında tuttuğu günlükten. Adalardan kaplıcalara, yeme-
içmeden eğlencelere, Türk erkeklerin Hıristiyan kadınlara bakışından gör-
gü kurallarına kadar dönemin İstanbul’unu gözümüzde canlandırmamıza
olanak tanıyan canlı tanıklıklarla dolu nadir bir seyahatname. İlk baskısı
1867’de yapılan kitabın aynı yıl yapılan 2. baskısı sunulmaktadır.
b.
Angelo Zanotti, Autour des Murs de Constantinople, première par-
tie - Tchatladi Capou, Librairie Ambert, Paris, 1911.
214, [1] s, metin dı-
şında 16 levha, 2 katlanır plan, 23 x 14 cm, kağıt kapağında. Angelo
Zanotti’nin sadece elimizdeki kitapla sınırlı kalan, devamı gelmeyen ça-
lışmasında Çatladıkapı ve çevresindeki Bizans dönemi yapıları incelen-
mektedir. Bir kıyı semti olan Çatladıkapı, Ahırkapı ve Kadırga semtleri
arasında yer alır. Semtin adının 1532 İstanbul depreminde semtten bu-
lunan surlarda büyük bir çatlak oluşmasıyla yerleştiği sanılmaktadır. Ki-
tapta İstanbul’un Bizans dönemi limanları, Bukoleon Limanı, Bukolean
Sarayı, Büyük Saray gibi Çatladıkapı bölgesinde bulunan Bizans döne-
mi yapıları incelenmektedir. Metni destekleyen fotoğraflar başka hiçbir
kaynaka yer almamıştır. Gayet nadir bir kitaptır.
c.
Robert Gillon, Le Crépuscule des Sultans. Silhouettes d’Islam, Ros-
signol & Vandenbril, Bruxelles, MCMXIII [1913].
314, [2] s, metin için-
de 22 levhada siyah beyaz fotoğraflar, 12 x 18 cm, kağıt kapağında. Ro-
bert Paul Raymond Gillon (1884-1972) Belçikalı avukat ve siyasetçidir.
Vers Stamboul, Suivi d’une Annexe sur le Régime Hamidien et la Tur-
quie Constitutionnelle
(Courtrai, 1908) başlıklı bir kitabı daha vardır. Ki-
tabın büyük bir bölümü yazarın İstanbul izlenimlerine ayrılmıştır. Top-
lanıp Sivriada’da ölüme terkedilen köpekler, İstanbul Adaları ve özellik-
le de şehrin İslami kimliğini ön plana çıkaran konular ayrı başlıklar al-
tında ustalıkla işleniyor. 2. bölümde imparatorluğun eski başkenti olan
Bursa ve Bitinya bölgesi bölgenin tarihi önemine vurgu yapan bilgiler-
le birlikte anlatılıyor. Son bölümde Osmanlı’nın Balkanlardaki hakimiye-
tinin sona erişi ile ilgili konular işleniyor. Müzayedelerimizde görülme-
miş çok nadir bir kitaptır.
1.200
Ğ
€
520
32
[Doğu Sorunu ile ilgili kitaplar (5 kitap)]
a.
Francesco Bouvet, La Turchia e I Gabinetti d’Europa dopo il XV. Se-
colo ossia la Questione d’Oriente, Bortolo Balbiani, Mantova, 1854.
189
s, 11.5 x 17 cm, modern deri cildinde. Francisque Bouvet’in orijinali
La
Turquie et les cabinets de l’Europe depuis le XVe siècle, ou la Questi-
on d’Orient
başlığıyla basılan eserinin (Paris, 1853) İtalyanca tercüme-
si.
Biblioteca Nazionale Centrale di Roma
’da kaydı olmayan çok na-
dir bir kitaptır. Kitap Doğu Sorunu’nu irdelenmektedir. Kitabın sonunda
Fransa’ya tanınan kapitülasyonların tarihçesini anlatan bir bölüm bu-
lunmaktadır.
b.
Thomas Erskine Holland, the European Concert in the Eastern Qu-
estion. A Collection of Treaties and Other Public Acts edited with
Introduction and Notes, Clarendon Press, Oxford, MDCCCLXXXV [1885]
xii, 366, [5] s, 22.5 x 15 cm, bez cildinde. Thomas Erskine Hollan
(1835-1926) İngiliz hukukçusudur. Kitapta Ortadoğu ve Balkanlard
Yunanistan, Samos ve Girit, Mısır, Lübnan, Balkan ülkeleri ve Osman
lı İmparatorluğu’nun taraf olduğu antlaşma ve protokollerin metinle
ri not ve açıklamalarla zenginleştirilmiş olarak verilmektedir. Yazar ki
tabı yazış amacının zor ulaşılır kaynaklarda dağınık halde bulunan ant
laşma metinlerini biraraya getirmek ve bunların imzalanmasından son
ra ortaya çıkan fiili durumları irdelemek olduğunu belirtmektedir. Bü
yük bir çoğunluğu direk veya indirek olarak Osmanlı İmparatorluğu’n
da ilgilendiren bu antlaşmalar, Güneydoğu Avrupa coğrafyasının Büyü
Güçler’in etkisi ile tamamen değiştiği ve yeni ülkelerin ortaya çıkmay
başladığı değişim sürecine yön çizmekte ve ülkelerin birbirleri ile ola
ilişkilerini düzenlemektedir. İlk defa tek bir çatı altında toplanan bu me
tinler, uluslararası siyaset, ülkelerarası kutuplaşmalar ve diplomasi tari
hi açısından Avrupa ve Osmanlı tarihinin en girift dönemlerinden birin
anlamamıza yardımcı olmaktadır.
c.
Édouard Driault, La Question d’Orient depuis ses Origines jusqu’a no
Jours, Félix Alcan, Paris, 1898.
xv, 407, 30, [1] s, 22.5 x 14 cm, sırtı be
kapakları karton cildinde. Fransız yazar Bu eser, yazarın Osmanlı Dev
leti ve Türkler hakkındaki bakış açısını batılı kimliği ile sunması açısın
dan oldukça dikkat çekicidir. Yazarın temel bakış açısı, klasik batı kim
liğinin karşısında olan Türklerin barbar olduğu ve imparatorluğun da
ğılma sürecinin ise Arap, Slav, Yunanlı, Makedon gibi halkların bu
‘bar
barlardan’
kurtulması yönündedir. Bu tarz bir önyargıyla kaleme alın
mış olan bu kitap, bir taraftan Batılıların ön yargılarını gözler önüne se
rerken, diğer taraftan da Doğu’nun Batı için ne ifade ettiğini açıkça or
taya koymaktadır.
d.
Jacques Ancel, Manuel Historique de la Question d’Orient (1792
1925) avec deux cartes, dont une hors-texte, deuxième édition revu
et augmentée, Delagrave, Paris, 1926.
346 s, 2 harita, 19 x 12 cm, ka
ğıt kapağında. Jacques Ancel (1882-1943) tarih ve coğrafya profesörü
dür. Yazarın bu kitabında Doğu Sorunu, Osmanlı’nın Balkanlardaki çö
zülme süreci ve Kurtuluş Savaşı anlatılmaktadır. Kitapta birçok önem
li saptamalar yapılmakta ve Osmanlı İmparatorluğu merkezli pekçok ta
rihsel olaya ışık tutulmaktadır.
e.
Ram Lakhan Shukla, Britain, India, and the Turkish Empire 1853
1882, People’s Publishing House, New Delhi, Ahmedabad, Bombay
1973.
xi, 262 s, 5 renkli harita, 22 x 14.5 cm, şömizli bez cildinde. Ra
Lakhan Shukla’nın (1938-) kitabı Hindistan’da basılmış olması bakımın
dan kayda değer bir kitaptır. Kırım Savaşı’ndan itibaren Doğu Sorun
etüd edilmektedir. Basıldığı yer itibariyle ele geçmesi çok zor bir kitaptır
1.250
Ğ
€
520
33
[İstanbul’da İngiliz ve Amerikan elçileri (6 kitap)]
a.
Ardern G[eorge]. Hulme-Beaman, Twenty Years in the Near East
Methuen & Co., London, 1898.
viii, 311, 40 s, 1 gravür, 23.2 x 16 cm
bez cildinde. Ardern George Hulme Beaman (1857-1929) mezun ol
duktan hemen sonra İngiliz Büyükelçiliği’ne bağlı olarak çalışmak üzer
İstanbul’a gelir (1876). Şehirde kısa bir süre görev yaptıktan sonra Şam
Kahire, Bükreş ve Sofya gibi Ortadoğu ve Balkanların dört bir yanına da
ğılan diplomatik görevler silsilesi başlar. Yazar, 1895’te kendini tekra
İstanbul’da bulur. Yazar kitabında 1895’lerde İstanbul’un kalburüstü ke
siminin eğlence anlayışını, gezi ve açıkhava sporlarını bir turist gözüyl
gayet hoş ve kolay okunur bir üslupla kaleme almıştır.