ise Osmanlı’nın devlet yönetimini, adalet sistemini, mali ve kültürel ya-
pısını, askerî teşkilatinı, reaya ve levantenleri ve Tanzimat ile gelen re-
formları ele almaktadır.
Bibliothèque Nationale de France
kayıtlarında
görülmeyen çok nadir bir eserdir.
f.
Benjamin Brue, Journal de la Campagne que le Grand Vesir Ali Pac-
ha a Faite en 1715 pour la Conquête de la Morée, Ernest Thorin, Paris,
1870.
iv, 107, [1] s, 20.5 x 13 cm, kağıt kapağında. 1714 yılında sadra-
zamlığa getirilen Damat, Şehit, (Silahtar) Ali Paşa, Karlofça Antlaşma-
sıyla yitirilen Mora’yı 1714-15 yıllarında geri almıştır. Devlet idaresi ve
maliyesinde düzenlemeler de yapmış olan Ali Paşa, 1716’da Avusturya-
lılarla savaşırken alnından yaralanarak şehit düşmüştür. B. Brue’nün 58
sayfalık elyazısından oluşan günlüğü, 1843’te tarihçi Georges Finlay ta-
rafından Paris’te bulunmuş ve Albert Dumont tarafından yayına hazır-
lanarak yukarıdaki ilk baskısı yapılmıştır. Günlüğün yazarı, otuz yıldan
fazla bir süre İstanbul’da Fransa Büyükelçiliğinde tercüman olarak ça-
lışmıştır. Eserde 1715 Osmanlı-Venedik Savaşının daha önce hiç yayım-
lanmamış bir güncesi; 18. yüzyılda Edirne-Mora güzergahının güncesi;
Avrupa Türkiye’sinde günlük kullanım maddelerinin fiyatları ve seferde-
ki Türk ordusunun tasviri ile rapor ve yazışmalar yer almaktadır. Ancak
asıl önemli olan, serinkanlı bir gözlemci olan yazarın aktardığı ve bütün
kitap boyunca gözler önüne serilen, Osmanlı İmparatorluğu ve ordusu-
nun gelenekleri ile ilgili bilgilerdir. Blackmer 222
g.
Benoit Brunswik, La Turquie ses Créanciers et la Diplomatie, Paris, Er-
nest Leroux, 1875.
168 s, 14 x 23 cm, kağıt kapağında. Kitabın sonun-
daki 9 ekte Osmanlı devlet borçları ve bazı önemli fermanların metin-
leri sunulmaktadır. Yazarın
Études Pratiques sur la Question d’Orient
,
Réformes et Capitulations
(Paris, 1868),
Unité Islamique
(Paris, 1871),
La Succession au Trone de Turquie
(Paris, 1872),
la Crise Financière de
Turquie
(Paris, 1874) ve
La Banqueroute Turque
(Paris, 1875) isimli baş-
ka kitapları da vardır.
h.
[Anonim], l’Empire Ottoman, 1839-1877. l’Angleterre et la Rus-
sie dans la Question d’Orient par un Ancien Diplomate, E. Dentu, Paris,
1877.
xvi, 270 s, 22.5 x 14.5 cm, yeni bez cildinde. Tanzimat Dönemi’nde
Osmanlı İmparatorluğu’nu ilgilendiren tarihi, siyasî ve diplomasi tarihi
ile ilgili konuların incelendiği yedi bölümden oluşan bu kitap ismini be-
lirtmek istemeyen
‘eski bir diplomat’
tarafından yazılmıştır.
ı.
[James Baker], La Turquie. Le Pays - Les Institutions - Les Mœurs, Paris,
Maurice Dreyfous, tarihsiz [c. 1877].
432 s, 21.5 x 14 cm, İngilizce’den
çeviren: M. J. de Caters, bez cildinde. 4 ana bölüme ayrılan kitabın 1.
bölümü İstanbul’a ve Karadeniz üzerinden gittiği Bulgaristan ve Sela-
nik seyahatlerine ayrılmıştır. 2. bölüm Osmanlı İmparatorluğu’nun Av-
rupa kıtasındaki topraklarında yaşayan halkları ayrı başlıkla altında an-
latılmaktadır. 3. bölümde yönetim ve kurumlar ele alnınmaktadır. Son
bölüm ise Türklerin tarihine ayrılmıştır. Elimizdeki Fransızca tercümede
yazar olarak başlık sayfasında T[homas]. H[ay]. S[weet]. Escott, sırtta ise
J. Baker gösterilmektedir. Kitabın James Baker’ın
Turkey in Europe
(Lon-
don, 1877) adıyla yayınlan kitabından çevrildiği ve Baker ile Escott’un
ayrı kişiler olduğu su götürmez gerçekler olduğuna göre, başlık sayfa-
sında yazar olarak gösterilen “T. H. S. Escott’u” bir hata olarak kabul et-
mek mecburiyetindeyiz.
j.
[Jean-Adolphe Decourdemanche] Osman Bey-Major Vladimir And-
rejevich, Les Imams [dış kapakta
Imans
] et les Derviches. Pratiques,
Superstitions et Mœurs des Turcs, E. Dentu, Paris, 1881.
265 s, 18.5 x
12 cm, kağıt kapağında. Abdülaziz’in saltanat dönemi, Türkiye’de ka-
dınlar ve Kürtler üzerine de oldukça içten gözlemlere dayanan eserleri
bulunan yazar, Türkiye’de dinî inanış, devlet organizasyonu içinde yer
alan ulema sınıfı ve dervişler ile tekkeler üzerinden İslam’ın Türkiye’de-
ki sosyal yönünü incelemektedir. Oldukça başarılı izlenimlere dayanan
kitap altı bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde İmamlar başlığı altınd
imparatorluğun yönetim erkinde din adamların rolü ve bu örgütlenme
nin yapısını anlatan yazar din adamlarının yargılamadaki rolü, verdikler
fetvaların gücü üzerinde durmuş, ulemanın hiyerarşik yapısını, camiler
de çalışan görevlileri anlatmıştır. Yazar aynı zamanda din adamlarını
kültürel yapılarını, giyim kuşamlarını da oldukça başarılı biçimde aktar
mıştır. İkinci bölümde şeyhler, dedeler, dervişler, müritler ve tekkeler
resmî din görevlileri ile karşılaştırarak anlatan yazar, resmî din görevlile
rinin yargı sistemindeli rollerini, fetvalarının uygulanma zorunluluğun
ve dervişlerin sözlerinin halk üzerindeki etkisini incelemiştir. Türklerd
inanış ve batıl inançların anlatıldığı bölümden sonra Abbasiler’den Os
manlı İmparatorluğu’na uzanan halifelik sürecini anlattıktan sonra so
bölümde aralarında Dürrizade, Hüsrev Paşa, İncili Çavuş gibi isimleri
de bulunduğu birçok kişiye dair anekdotlara yer vermiştir.
k.
Sandricourt [Eugène Marsan], Au Pays des Firmans-Histoire d’u
Gouvernement, Paris, Nouvelle Librairie Nationale (künye sayfasında
Société d’Éditions Artistiques), 1906.
120 s, 15.3 x 9.5 cm, kağıt kapa
ğında. Eugène Marsan (1882-1936), kitabını Sandricourt müstear ismi
ni kullanarak yazmıştır. Genç yaşında İstanbul’a geldiğini söyleyen ya
zar, Osmanlı İmparatorluğu’nu ve İstanbul’u bir fon olarak kullanıp Os
manlı yönetim tarzını, imparatorluğun aksayan yanlarını, reformları bi
kurgu içerisinde anlatıyor. Sandricourt İstanbul’u ve dolayısıyla yöneti
mi, oryantal bir denizin kenarında oturan güzel fakat despotik bir ka
dın olarak tanımlıyor.
l.
Afioun Effendi (W. H. de Morfinay), Paradoxes sur la Turquie, Paris
Société d’éditions, Paris, [1908 ?].
160, [2] s,
yazarından ithaflı,
20
14 cm, kağıt kapağında. W. H. de Morfinay tarafından kaleme alınan ki
tap, yazarın önsözde belirttiğine göre Türkiye’de bulunduğu dönemd
tanıştığı yaşlı bir “deli”nin anlattıklarına dayanmaktadır. Yazar önsözd
kitapta görüleceği üzere kendisinin ondan da deli olduğunu belirtmiş
tir. Sekiz bölümden oluşan kitapta Osmanlı gelenek görenek ve adetler
ile siyasal hayata ve yönetici sınıfa dair bilgiler anlatılmıştır.
m.
Paul Imbert, La Rénovation de l’Empire Ottoman. Affaires de Turqu
ie, Paris, Librairie Académique Perrin, 1909,
xvi, 312 s, metin sonunda
katlanır harita, 12 x 19 cm, kağıt kapağında. Bağdat ve Hicaz hatları il
Balkanlardaki demiryolu hatları, yenileşme hareketleri ve yeni anayasa.
n.
Stephane Lauzanne, Au Chevet de la Turquie. Quarante Jours de Gu
erre, Paris, Artheme Fayard, 1913.
276, [2] s, 18 x 11 cm, bez cildinde
Hasta yatağının başında 40 gün. Stephane Lauzanne (1874-1958), Bal
kan Savaşı’nı
Matin
gazetesi adına izlemek amacıyla 12 Ekim 1912’d
İstanbul’a gelip kırk gün kalmıştır. İstanbul’daki halkın yaşamından
azınlıkların korku ve sinsiliklerine, askerlerin Balkan cephesine naklin
den, bozgunun nedenlerine, yabancı diplomatların ikiyüzlülüğünden
katliam ve yağmalara kadar hayli ilginç gözlemler yapmıştır. Özellikl
Ermeni konusunda ülkesinin çıkarlarını pek gözardı edemeyen Lauzan
ne, Türklerin Avrupa’daki topraklarını nasıl kaybettiğini, batı ülkeleri
nin bu işi ne şekilde kotardığını, Türklerin toplum vicdanında büyük ya
ralar açan Balkan katliam ve yağmasının ne şekilde cereyan ettiğini v
İstanbul’da halkın o günlerdeki yaşantısını ayrıntılarıyla önümüze koyar
o.
La Turquie et le Conflit des Nations. Société de Traitées, Gland (Su
isse), tarihsiz [c 1915].
92, [4] s, 14 resim, 3 harita, kağıt kapağında
Osmanlı İmparatorluğu’nun tarihi ve özellikle son yüzyılda vuku bula
önemli olaylar.
p.
Harry Stuermer, Deux ans de Guerre a Constantinople, Etudes d
Morale et Politique Allemandes et Jeunes-Turques, Payot, Paris, 1917
265 s, 19 x 12 cm, kağıt kapağında. 1. Dünya Savaşı yıllarında Osman
lı Devleti’nin başkentinde
Kölnishe Zeitung
gazetesinin muhabiri olara
bulunan Stuermer’in, 1915-16 yılında Osmanlı-Alman ittifakı deva
ise Osmanlı’nın
pısını, askerî teş
formları ele alm
görülmeyen çok
f.
Benjamin Bru
ha a Faite en 17
1870.
iv, 107, [
zamlığa getirile
sıyla yitirilen M
maliyesinde düz
lılarla savaşırke
sayfalık elyazısı
rafından Paris’t
lanarak yukarıd
fazla bir süre İs
lışmıştır. Eserde
lanmamış bir gü
Avrupa Türkiye’
ki Türk ordusun
asıl önemli olan
kitap boyunca g
nun gelenekleri
g.
Benoit Bruns
nest Leroux, 18
daki 9 ekte Osm
leri sunulmakta
R f
C