u.
Clarence D[ouglas]. Ussher ve Grace H[igley]. Knapp, An American
Physician in Turkey: A Narrative of Adventures in Peace and in War,
Houghton Mifflin Co., Boston & New York, 1917.
xiii, [1], 338, [1] s, 23
fotoğraf,
yazarından imzalı,
20.5 x 13.5 cm, bez cildinde. Türkiye’de
Bir Amerikalı Doktor: Barışta ve Savaştaki Maceraların Bir Hikâyesi…
1870 yıllında doğan Clarence Douglas, American Board of Commissi-
oners for Foreign Mission’un gönüllü üyesi olarak 12 Mayıs 1898’de
Boston’dan yola çıkışından Ruslar ve Ermenilerle birlikte Van’dan ayrıl-
dıkları tarih olan 5 Ağustos 1915’e kadarki sürede geçen olayları anlat-
mıştır. Bir yıl kadar Harput’ta (Elazığ) görev yapan Dr. Ussher, daha son-
ra altı aylık bir görev için Van’a gitmiş burada yine bir misyoner olan
John O. Barrows’un kızkardeşi olan Elizabeth Barrows ile evlenmiştir. Bu
olaydan sonra sürekli olarak Van’da yaşamını sürdürmeye başlayan Dr.
Ussher, buradaki Amerikan Hastahanesi’nde misyonerlik görevini yürüt-
müştür. Dr. Ussher’in Harput ve Van’daki hatıralarını anlattığı bu ese-
rin genel analizinden çıkan önemli noktalardan birisi, Amerika’nın Doğu
üzerindeki yatırımlarının misyonerleri ve bölgede açmış olduğu konso-
loslukları vasıtasıyla nasıl organize bir şekilde yürüttüğünü gösterme-
sidir. Eserde açık olarak ortaya çıkan bir diğer nokta da, Amerikalıların
bölgede Ermeni isyanlarını haklı gören bir bakış açısıyla olaylara yaklaş-
maları ve hatta zaman zaman onları, görüştükleri (Ermeni) liderleri va-
sıtasıyla yönlendirmeleridir.
v.
Adolph Frederick Schauffler, Memories of A Happy Boyhood, New York,
Feleming H. Revell, 1919.
96 s, 5 tam sayfa fotoğraf, 12.5 x 19 cm, kar-
ton cildinde. Adolphus Frederick Schauffler (1845-1919), William Gott-
lieb Schauffler’in oğludur. İstanbul’da doğmuştu. Çocukluğu ve gençliği
Bebek’te geçti. 1863 yılına kadar İstanbul’da yaşayan yazar, otobiyografi-
sini şahit olduğu veya duyduğu ilginç olaylara ait anekdotlarla süslemiş-
tir. Kırım Savaşı sırasında Üsküdar’daki hastaneye getirilen yaralı İngiliz
hastalarına musallat olan fareleri temizlemek için getirilen İskoç teriyeri
bir gecede yetmiş fareyi öldürür. İki anekdot ise Sultan ile ilgilidir. Bir gün
Sultan’ın diş ağrısı tutar. Ancak Saray’ın özel hekimi Fransız de la Rue ava
çıktığından bulunamaz. Büyük uğraşlardan sonra Galata’nın pis bir soka-
ğında 5 kuruşa çeken fakir bir dişçi bulunur. Berbat durumdaki kıyafeti ye-
nisi ile değiştirilir, huzura çıkarılır ve çürük dişi çekerek Sultan’ın ızdırabını
dindirir. De la Rue görevinden uzaklaştırılır, bu Galatalı dişçi artık Saray
dişçisi olmuştur. Kitabın başka bir yerinde 1867 Paris Sergisi’ne giden Ab-
dülaziz ile ilgili iki olaya yer verilir. O zamana dek Sultan’ın ayak bastığı her
toprak Osmanlı yönetimi altına girmiştir. Nasıl olacak da Sultan’ın ayak
bastığı bu topraklar fethedilmeden kalacaktır? Bu önemli soru herkesin
kafasını ciddi ciddi meşgul ederken Sultan’ın Paris’e
misafir
olarak gidece-
ği,
fetih
probleminin de böylece aşılacağı fikri kabul görür. Aynı seyahatin
İstanbul-Marsilya arasındanki 1. bölümünde hayatında ilk defa uzun bir
gemi yolculuğuna çıkan Sultan akşam olup da yatma saati geldiğinde,
motorların çalışmaya devam etmesine hayret eder. Gürültüden uyuyama-
dığından tüm motorların stop edilmesini emreder. Bu olay her gece tekrar
ettiğinden Marsilya’ya ancak gecikmeli olarak varılır. Marsilya-Paris yolu-
nu trenle alan Sultan çevredeki tarlalardaki köylülerin üzerindeki düzgün
esvaba şaşırarak sadrazama neden bizim köylüler de böyle giyinmez? diye
sorar. Sadrazam bizim köylülerimizin Fransa’dakilerden bir farkı olmadığını
ifade ettikten sonra dönüş yolunda zor durumda kalmamak için Paris’ten
binlerce gömlek aldırır, bunları önden gönderek demiryolu güzergahı üze-
rindeki köylülere sattırır, böylece durum kurtarılmış olur. Yazar bu örnek-
leri vererek Doğu ile Batı arasındaki medeniyet ve düşünce farkını ortaya
koymaya çalışmaktadır. Kırım Savaşı’nın İstanbul’daki yansımaları, Cyrus
Hamlin’in bazı meselere getirdiği çözümler, evinde düzenlenen müzikli
toplantılar, diplomatların Boğaziçi’ndeki köşklerinde düzenlenen eğlen-
celer, İstanbul’un köpekleri, Yazar sözü sıkı sık çocukluğunu ve gençliğini
geçirdiği Boğaziçi’nin güzelliklerine getirir.
y.
Alice [Claudia Shepard] Riggs, Shepard of Aintab, New York, Interc
hurch Press, 1920,
200 s, 13 tam sayfa siyah-beyaz fotoğraf, 19.1
13 cm, bez cildinde. Gaziantep halkının çok sevdiği ve efsâne halin
gelmiş Doktor Shepard’ın biyografisi. Kitabın konusunu oluşturan Fre
Douglas Shepard 1855-1915 arasında yaşamıştır. Türkiye’de misyo
nerlik faaliyetlerinde bulunan Amerikalı misyonerlerin hatıraları ve b
misyonerler hakkında daha sonradan yazılan biyografik eserler, bu ko
nudaki literatürde önemli bir yer kaplamaktadır. Elimizdeki kitap, 188
yılında Antep’e Protestanlığı yaymak üzere gelen Dr. Shepard’ın biyog
rafisidir. Eserde Dr. Shepard’ın Antep’teki misyonerlik faaliyetleri, yerl
halk ve Osmanlı yönetimi ile olan ilişkiler, şehirde bulunan Amerika
Hastanesi’nde meydana gelen olaylar, yakın bölgelere yapılan av gezi
leri ve Dr. Shepard’ın ülkede bulunduğu dönemde meydana gelen baz
önemli siyasal olaylar ele alınmaktadır.
w.
Mabel Evelyn Elliott, Beginning Again at Ararat, Fleming H. Revel
Company, New York, Chicago, 1924.
341, [3] s, metin dışında 11 lev
ha, 21 x 14 cm, şömizli bez cildinde. Savaştan sonra Amerikalıları
Anadolu’da yardım faaliyetleri… 1. Dünya Savaşı’ndan sonra kurula
Near East Relief sadece yardım amaçlı değil misyonerlik faaliyetlerin
de sürdürmek amacı ile yapılandırılmış, faaliyetlerini İstanbul ve özellik
le Anadolu’daki Ermeni ve Rum çocuklarına yöneltmiştir. Ermeni tehci
ri esnasında Halep’te tıbbî yardım faaliyetinde bulunan tek kuruluş ola
Near East Relief uzun bir süre bölgede faaliyetlerini sürdürmüştür. Ku
rumun tıbbî direktörü Mabel Evelyn Elliot’un Anadolu, Ermenistan v
Rusya izlenimlerini veren kitapta Maraş ve İzmit’e ait sepya tonda fo
toğraflar da bulunmaktadır.
11.000
Ğ
€
4.780
287
[Anadolu’daki Amerikalı kadın misyonerler
(5 kitap)]
a.
H[arrison]. G[ray]. O[tis]. Dwight, Memoir of Mrs. Elizabeth B. Dwight
an Account of the Plague of 1837. With a Sketch of Life of Mrs. Judith S
Grant, Missionary to Persia. New York, M. W. Dodd, 1840.
323 s, 1 gra
vür, 19.3 x 12 cm, bez cildinde. Elizabeth Barker Dwight (1806-1837)
Anadolu’ya ilk gelen misyonerlerden Harrison Gray Otis Dwight’ın eşi
dir. 1830’da İstanbul’a geldi, 1837’de veba salgınında hayatını kaybetti
Kitap, eşi tarafından hatırasını yaşatmak için yazılmıştır. Kitabın sonun
daki bölüm ise Nasturiler’in arasında misyonerlik yapan Asahel Grant’ı
ikinci eşi olan Judith S. Grant’ın anısına yazılmıştır.
b.
Joel Hawes, A Discourse Delivered in the First Church in Hartford
Sabbath Evening, December 9th, 1844, on the Death of Mrs. Mar
E. van Lennep, Wife of Rev. Henry J. van Lennep, Missionary to Tur
key; who Died in Constantinople, September 27th, 1844. D. B. Mose
ley, [Hartford], 1844.
28 cm, 14.5 x 22.7 cm, kağıt kapağında. Amerikal
misyoner Mary E. van Lennep’in (1821-1844) ölümünden sonra doğdu
ğu şehir olan Hartford’da düzenlenen dinî anma töreninde babası Joe
Hawes tarafından yapılan konuşmanın metni.
c.
Edward W[illiam]. Hooker, Memoir of Mrs. Sarah L. Huntington Smith
Late of the American Mission in Syria, American Tract Society, Ne
York, 1845
(3. baskı). 396 s, 19.5 x 12.5 cm, bez cildinde. Beyrut misyo
merkezinde görev yapan Sarah L. Huntington Smith’ın biyografisi.
d.
[Louisa F. Hawes], Memoir of Mrs. Mary E. van Lennep, Only Daugh
ter of the Rev. Joel Hawes, D. D., an Wife of the Rev. Henry J. van Len
nep, Missionary in Turkey. Hartford, Belknap & Hamersly, 1847.
xii, [13-