73
[Jön Türkler ve II. Meşrutiyet dönemi (10 kitap)]
a.
E[dward]. F[rederick]. Knight, Turkey. the Awakening of Turkey. the
Turkish Revolution of 1908. J. B. Lippincott, Philadephia; John Milne,
London, 1909
(1. baskı). x, [1], 355, [1] s, metin dışında 8 levha, 22 x
14 cm, bez cildinde. 2. Meşrutiyet’in “sıcağı sıcağına” yazılmış tarihi.
E. F. Knight (1852-1925) Londra’nın ileri gelen gazetelerinden birinin
özel muhabiridir. 1895’ten itibaren Güney Amerika, Afrika ve Asya’daki
tüm savaşları takip etmiş, 1908’de de yeni Türk devrimini ayrıntılı ola-
rak araştırmak üzere Türkiye’ye gönderilmiştir. Yukarıdaki kitap, bu de-
rinlemesine araştırmanın ürünüdür. 2. Meşrutiyet’i Türkiye’nin “uyan-
maya” başlaması olarak kabul eden yazar, bu tarihî olayın hazırlanışı, bu
gidişi hazırlayan şartlar ve kişiler üzerinde durmakta, dönüşümün ulusal
ve uluslararası koşullarını tartışmaktadır. Eser, özellikle İstibdad idaresi-
ne karşı Jön-Türk örgütlenişinin ve yeni rejimin oluşturulması hakkında
Jön Türk hareketinin liderlerinin tartışmalarını ele alarak, o günlerin po-
litik gündeminin perde arkasını aralamaktadır. Eserin müzayedede sun-
duğumuz 1. baskısına oldukça nadiren rastlanır.
b.
Victor Bérard, La Révolution Turque, Librarie Armand Colin, Paris,
1909.
352, [2], 18 x 11 cm, bez cildinde. Tanzimat’ın ilanından itibaren
Osmanlı İmparatorluğu’nda ıslahat hareketleri ve 2. Meşrutiyet. Victor
Bérard (1864-1931) l’École Française d’Athènes (1887-1890) üyesi ol-
duğu için Osmanlı İmparatorluğu’na sık seyahatler yapmıştı. 4 ana bö-
lümden oluşan kitabın 1. bölümünde 3. Selim’den başlayarak ıslahat
hareketleri, Bonneval ve Baron de Tott gibi isimler, Tanzimat, Gülhane
Hatt-ı Hümayunu, askerî ve idarî reformlar, Galataray Lisesi gibi konular
ele alınıyor. Trente ans avant (Otuz Yıl Önce) başlıklı 2. bölümde 1874-
1875 krizi, Bosna-Hersek ayaklanması, Jön Türkler, 5. Murad, 2. Abdül-
hamid, Midhat Paşa, Osmanlı parlamentosu, Ayastefanos ve Berlin ant-
laşmaları gibi çeşitli konular anlatılıyor. 3. bölümde 1902-1908 arasın-
da birçoğunda Osmanlı İmparatorluğu’nun taraf olduğu uluslarası siya-
set konusunda öne çıkan olaylar ele alınıyor.
c.
Youssouf Fehmi, La Révolution Ottomane (1908-1910), V. Giard &
E. Brière, 1911.
xxi, 282 s, 20.5 x 13.2 cm, kağıt kapağında. Bir Jön-
Türk olan Yusuf Fehmi kitabında 2. Meşrutiyet’in Ağustos 1908 ile
Haziran 1910 arasındaki kronolojik tarihini veriyor. Kitabın sonun-
da Osmanlı anayasasının tam metni sunulmaktadır. Yazarın
Tablettes
Révolutionnaires d’un jeune Turc
(Paris, 1903),
Les Turcs de Paris, Espi-
onnage et Contre-Police
(Paris, 1908),
Les Congréganistes de Turquie,
Ultramontanisme et Concupiscence
(Paris, 1909),
Histoire de la Turquie
(Paris, 1909), Apostolat des Chevaliers Positivistes. Islam, France et Tur-
quie
(Paris, 1913),
Considérations sur la Turquie Vaincue
(Paris, 1913)
gibi başka kitapları da vardır.
d.
René Pinon, L’Europe et la Jeune Turquie. Les Aspects Nouveaux de la
Question d’Orient, Avec deux cartes dans le texte. Librairie Acadèmique
Perrin, Paris, 1911.
xvi, 500 s, metin içinde 2 harita, 21 x 13 cm, kağıt
kapağında. Osmanlı’nın son dönemindeki batılılaşma çabaları ve Jön-
Türk hareketinden yola çıkarak Doğu Sorunu’nun yeniden ele alınması.
Siyasî ve askerî arenada Alman-İngiliz kutuplaşması ile bir giriş yapılan
kitapta Jön-Türk ayaklanması, Jön-Türk yönetimi, Bosna-Hersek, Arna-
vutluk, Karadağ, Romanya sorunları ele alınmakta, Jön-Türk yönetimi-
nin geleceğine dair öngörülerde bulunulmakta ve Balkan ülkelerinin bir
konfederasyon halinde biraraya gelmelerini tartışılmaktadır.
e.
[Hector-Marie] A[uguste]. Sarrou, La Jeune-Turquie et la Révolution,
Chez Berger-Levrault, Paris, Nancy, 1912.
vii, 268 s, metin için-
de 2 harita, 19 x 12 cm, İttihat ve Terakki Partisi’ni yönetime getiren
1908 Devrimi’ni ele alan Sarrou (1874-1968), bu devrimin neden ve
sonuçlarını yorumluyor. İstanbul’da Saint-Benoit kolejinde eğitim gör
müş, 1904-1914 arasında Osmanlı jandarmasının düzenlenmesinde gö
revli heyetlere iştirak etmiştir. 1921’de kaymakam rütbesiyle İstanbu
Fransız Sefareti askerî ataşeliğine tayin edilmiş, 1925’te miralay olmuş
tur. Çeşitli madalyaların sahibidir. Tarihimizin önemli dönüm noktala
rı arasına bulunan 1908 Devrimi’ni anlatan önemli bir kitaptır. Müza
yedeye sunulan eserin dışında
La Capitaine Sarrou, un Officier Fran
çais au Service de l’Empire Ottoman: Dix ans de séjour en Turquie o
la réorganisation de la gendarmerie Ottomane 1904-1914
(İstanbul
2002) isimli bir kitabı daha vardır.
f.
Carl Anton Schaefer, Ziele und Wege Fur Die Jungtürkiche Wirtschaft
spolitik, Karlsruhe, 1913,
viii, 182, [6] s, 15 x 23 cm, karton kapağında
Alman politikacı Carl Anton Schaefer (1890-1974) ekonomi bakanlı
ğı da yapmıştır. Schaefer’in Albert Ludwig Üniversitesinde yürüttüğ
doktora çalışması olan bu eser İttihat Terakki dönemi Türkiye’sinin eko
nomisi hakkında oldukça detaylı bilgiler içermektedir. Kitap Türkiye’ni
nüfus ve tarım sorununu, endüstrisini, bankalarını ve bankacılık siste
mini bir doktora çalışmasının titizliği içerisinde incelemektedir. Kitap
ta özellikle Osmanlı Bankasının mali yapısına dair oldukça detaylı tab
lolar yer almaktadır.
g.
Hercule Diamantopulo, Le Réveil de la Turquie, Études et Croqui
Historiques, I. Della Rocca, Alexandrie,
tarihsiz. xvi, [2], 300 s, 35 resim
24 x 17 cm, bez cildinde. Hercule Diamantopulo kitabını Veliaht Meh
med Reşad’a ithaf etmiştir.
Le Réveil de la Turquie
, bir Osmanlı Rum
olan yazarın Osmanlı tarihinin kırılma noktalarının en önemlilerinde
biri olan 2. Meşruriyet’in ilanının hemen ertesinde yaptığı değerlendir
me ve gözlemlerinden oluşmaktadır. 2. Meşrutiyet’i hazırlayan olay v
etmenler, Jön-Türkler ve reform hareketleri, dönemin siyaset hayatın
da etkili olan devlet adamı ve düşünürler, basın-yayın organlarının si
yaset üzerindeki etkisi, Mısır’daki siyasal durum kitapta detaylı bir şekil
de incelenmektedir. Devrin önemli devlet adamı ve olaylarını göstere
zengin fotoğraf ve resimler kitabın değerine değer katmaktadır. Eser
de Hicaz ve Bağdat demiryolları hakkında ayrı bölümler bulunmaktadır
İskenderiye’de basılan bu esere nadiren rastlanmaktadır.
h.
Joseph Denais, La Turquie Nouvelle et l’Ancien Régime, Les vrai
Turcs- La Croix et le Croissant - Les Massacres d’Arméniens - L’Ancie
Régime - les horreurs d’Yidiz - Espions et Faussaires - Les bandes
L’héritier présomptif, S.A.I. le Prince Réchad effendi - Damad Mahmou
pachaet le prince Sabaheddine - Le Congrés des Libéraux Ottomans - l
Sultan Mourad: sa mort; tentatives pour le délivrer - La Révolution d
Juillet 1908 - Les Nationalités Ottomanes - Musulmans et non Musul
mans - Le Comité Fantôme - Union et Progrès - l’Union Libérale Otto
mane - Justice et Loyauté - Les élections - La Monarchie constitutionel
le et la Décentralisation - Coup d’État manqué - Les Étrangers - Le reto
ur des exilés - Le harem et la femme Turque - Ahmed Riza et Abdul Ha
mid II, etc., Librairie des Siences Politiques et Sociales - Marcel Rivière
Paris, 1909.
25 x 16, kağıt kapağında. Joseph Denais (1851-1916) Fran
sız gazetecidir.
Mourad V, vrai Kalife, Sultan légitime, et Abdul-Hami
II, Usurpateur Fratricide, lettre à S. M. l’empereur d’Allemagne
(Paris
1898),
Les Turcs sont-ils Fanatiques ?
(Paris, 1897) gibi Osmanlı dönem
üzerine birkaç eseri daha vardır.
ı.
W[illiam] M[itchell]. Ramsay, the Revolution in Constantinople an
Turkey, a Diary, Hodder and Stoughton, London, MCMIX [1909].
xv, 32
s, 34 levha,
yazarından imzalı,
23 x 15.5 cm, bez cildinde. W. M. Ram
say, 2. Meşrutiyet’in İstanbul ile Adana ve Konya gibi Anadolu şehirle
rindeki yansımalarını bizzat yaşadığı olaylara dayanarak anlatıyor. Baş
ka kaynaklarda bulunmayan bilgilerle yüklü olan kitaptaki fotoğrafları
her biri birer belge niteliğindedir. Bir dönemin kapanıp yeni bir dönemi