Charles E. Lauriat, Boston, 1926.
xxxix, 308 s, metin içinde birçok resim,
21 x 15 cm, şömizli bez cildinde. 1826-1908 yılları arasında yaşamış olan
Samuel Samuels henüz 11 yaşında iken bir gemide kabin görevlisi olarak
çalışmaya başlamış, burada bulunduğu süre içerisinde seyrüsefer kural-
larını öğrenmiş ve yaptığı bir çok seyahatin sonucunda 21 yaşında iken
bir ticaret gemisinin kaptanı olmuştur. Daha sonraları birtakım buharlı
gemilerde kaptanlık yapan yazarın bu kitabında İstanbul’da geçen gün-
lerine de yer veriliyor. Kendisine Osmanlı Bahriyesi’nde amirallik rütbesi
teklif edilmesi, Boğaz’ı yüzerek geçme girişimi ve bir Hıristiyan kadını Türk
hareminden kurtarma serüveni kitapta ustalıkla anlatılmaktadır.
b.
Augustus Charles Hobart-Hampden, Hobart Pasha. Blockade Run-
ning, Slaver Hunting, and War and Sport in Turkey, Nelson Double-
day, New York, 1915.
285 s, 19 x 12.5 cm, bez cildinde. Hobart Pas-
ha, Augustus Charles Hobart-Hampden (1822-1886) İngiliz deniz su-
bayıdır. Osmanlı Bankası’nın müdürlüğünü yapan ağabeyinin aracılığı
ile dönemin Hariciye Nazırı Fuad Paşa’yla tanışır. Fuad Paşa’nın en bü-
yük derdi, Girit’teki isyancılara karşı etkili bir abluka uygulayamamaktır.
Hobart ablukalar konusundaki deneyimini ortaya koyunca 1868’de ko-
modor rütbesiyle Osmanlı Donanması’na katılır. İngiliz donanmasında-
ki rütbesi de devam edecektir. Ama Türkler için canı gönülden çalışması
ve mesela Yunanlılar’a karşı önemli başarılar elde etmesi sürekli diplo-
matik krizlere neden olur. Hobart ‘geri dön’ çağrılarına da uymayınca bir
dönem İngiliz donanma listesinden çıkartılır. Tam on altı yıl Osmanlı do-
nanması için çalışır. Osmanlı Sultanı adına diplomatik görevler üstlenir.
350
Ğ
€
150
326
[Erken dönemde İstanbul’u yazan kadın
seyyahların eserleri (3 kitap)]
a.
[Elizabeth Craven], Voyage de Milady Craven a Constantinople par la
Crimée en 1786, traduit de l’Anglois par M. D***, baskı yeri yok, 1792.
351 s, 13 x 8 cm, sırtı deri kapakları karton cildinde. Elizabeth Craven
(1750-1828) İngiliz kadın seyyahtır. kitabın orijinali
A Journey through
the Crimea to Constantinople
(London, 1789) adıyla yayınlanmıştır.
Hayatı skandallarla dolu olan Elizabeth Craven kocasından ayrıldıktan
sonra İstanbul’da sonlanacak bir dizi seyahat gerçekleştirir. Sonradan
evleneceği kişiye yazılan mektuplardan oluşan seyahat notları 1785-
1786 arasını kapsar. 1786’da Rusya, Kırım ve İstanbul’a yaptığı yolcu-
luğun izlenimlerini mektup biçiminde kaleme aldı. Bunlar 1789’da
A
Journey through Crimea to Constantinople in a series of letters from
the Right Honourable Elizabeth Lady Craven to his serene Highness
the Margrave of Brandenburg Anspach and Bareith ıvritten in the year
1786
adıyla 1789’da Londra’da basıldı. Dönemi için epey ilginç bir ha-
yat hikâyesi olan Lady Craven aynı zamanda, Lady Mary Montague ile
birlikte İstanbul’u kitaplaştıran ilk kadın gezginlerdendir. Sivastopol’dan
gemiye binen Lady Craven 20 Nisan 1786’da İstanbul’a gelerek Fran-
sız Elçisi Choiseul-Gouffier tarafından Fransız elçilik sarayında misafir
edilir. Elçi onun için saraydan 75 camiyi ziyaret etmesine izin veren bir
emir çıkartır ve Lady tahtırevanla Aya Sofya’yı ve adlarını belirtmedi-
ği başka camileri gezer. Fransız Elçiliği’nin penceresinden dürbünle
Sarayburnu’nda Yalı Köşkü’ndeki merasimleri seyreder. 1. Abdülhamid’
in genç görünmek için sakalını siyaha boyadığını yazar. Diğer elçiler ve
eşleriyle birlikte dönemin en gözde kişilerinden olan Kaptan-ı Derya Ce-
zayirli Hasan Paşa’yı ve haremini görmeye gider. İstanbul’da iken kentin
olağan olaylarından olan bir yangına da tanık olduğunu yazan Lady Cra-
ven 12 Mayıs’ta Ege adalarına bir gezi yapmak üzere İstanbul’dan ayrılır,
İzmir ve Atina’ya uğradıktan sonra 7 Haziran’da İstanbul’a döner ve bu
defa Tarabya’daki Fransız Elçiliği’nde misafir edilir. Oradan Büyükdere ve
Belgrad Ormam’na geziler yapan Layd Craven kentten 25 Haziran’da de-
nizyoluyla ayrılıp Varna ve Bükreş üzerinden Viyana’ya döner.
b.
The Letters of Lady M. W. Montagu during the Embassy to Constan-
tinople 1719-18, John Sharpe, London, MDCCCXX [1820].
2 cilt birara-
da: 166; 168 s, 13 x 8.5 cm, deri cildinde. Lady Mary Wortley Monta-
gu (1689-1762) İngiliz yazar ve Osmanlı döneminde İngiltere tarafın-
dan İstanbul’a elçi olarak atanan Edward Wortley Montagu’nun eşiy-
di. Lady Mary soylu bir ailenin kızı olarak doğdu. Çocukluk yıllarında şiir
yazmaya başladı ve Lâtince öğrendi. Kendisinde 11 yaş büyük bir po-
litikacı olan Edward Wortley Montagu’ya aşık oldu. Babasının onayını
almadan 1712 yılında Edward Wortley Montagu’yla evlendi. 1716 yı-
lında eşi İngiltere’nin Osmanlı elçisi olarak atandı. Lady Montagu eşi
ve oğluyla birlikte İstanbul’a geldi. Lale Devrinin başlangıcına denk ge-
len bu dönemde iki yılını İstanbul’da geçirdi. İngiltere’deki arkadaşları-
na İstanbul’daki izlenimlerini en ince ayrıntılarıyla anlatan birçok mek-
tuplar yazdı. 1718 yılında eşiyle birlikte Londra’ya geri döndü ve sos-
yetenin aranan bir üyesi oldu. Bazı görüşlerinlerden dolayı feminizmin
ilk savunucularından biri olarak kabul edilmektedir. Lady Montagu’nun
İstanbul’da yazdığı mektuplar ölümünden bir yıl sonra yılında kitap ha-
linde yayınlandı. Büyük ilgi gore kitabın sonradan sayısız baskısı yapıl-
dı. Lady Montagu genelde Osmanlı toplumunu olumlu bir şekilde yan-
sıtır. Avrupalıların Osmanlılar hakkındaki önyargılarını düzeltmek için
çaba göstermiştir. Lady Montagu çiçek hastalığı geçirmişti ve yüzünde
hastalığın izleri kalmıştı. İngiltere’de henüz bulunmayan çiçek aşısının
İstanbul’da yaygın bir şekilde kullanıldığını hayretle gördü ve hemen iki
çocuğunu aşılattı. İstanbul’dan yazdığı mektuplarla ve Londra’ya dön-
dükten sonra bizzat kendisi çiçek aşısını İngilizlere tanıttı. Osmanlı uy-
garlığını övdü. Osmanlıların kadınlara verdiği değeri anlattı.
c.
[Julia] Pardoe, the City of the Sultan; and Domestic Manners of the
Turks, Newman, London, tarihsiz [c 1855].
3 cilt birarada: xvi, 240; viii,
[10-] 254; viii, [10-] 259 s, 13.5 x 9 cm, bez cildinde. Julia Pardoe (1806-
1862) İngiliz şair, roman yazarı, tarihçi ve gezgindir. Miss Pardoe, Porte-
kiz seyahatini kaleme aldığı, 1835’te yayınlanan
Traits and Traditions of
Portugal
(Portekiz’in Özellikleri ve Gelenekleri) adlı kitabıyla ün kazan-
dı. Miss Pardoe’nin the
City of Sultan and the Domestic Manners of the
Turks
(Sultanın Şehri ve Türklerin Âdetleri) adlı kitabını yazmasını, 1835
yılının Aralık ayında, İngiliz kraliyet ordusunda binbaşı olarak görev ya-
pan babası Thomas Pardoe’yla birlikte İstanbul’a gelmesine ve burada
dokuz ay kalmasına borçluyuz. Bu kitap iki cilt olarak 1837’de Londra’da
yayınlandı. Avrupa’da oryantalizm akımının başladığı dönemde çok ilgi
çekti. 1838, 1845 ve 1854’te 3 cilt olarak tekrar basıldı. Elimizdeki eser,
İstanbul’da, 2. Mahmud dönemi İstanbul ve Bursa’sını, sokakları, semt-
leri ve günlük yaşamıyla anlatır. Yemekleri, âdetleri, eğlenceleri ve yas-
larıyla 170 yıl önce yaşamış olan Türkler, Rumlar, Ermeniler ve Yahudi-
ler hakkında Miss Pardoe’nun kaleminden günümüze ulaşan binbir ay-
rıntı. Blackmer 1253, Atabey 921
2.750
Ğ
€
1.200
327
[Robert Walsh’in
A Residence at
Constantinople
’in
gölgesinde kalan seyahatnamesi]
R[obert]. Walsh, Voyage en Turquie et a Constantinople, Turin, Frères
Reycend, 1829.
2 cilt tek cilt birlikteliğinde, 191, 200 s, 13.2 x 9 cm,
İngilizce’den çeviren: H. Vilmain ve E. Rives, sırtı deri kapakları karton