250
[İstanbul’da kadın seyyah ve eğitimciler
(8 kitap)]
a.
[Annie Brassey], Lady Brassey’s Three Voyages in the Sunbeam,
Longman’s Green, and Co., London, 1892
. [1], 64; 64; 64 s, metin için-
de 300 civarında tahta klişe gravür, 31 x 22 cm, karton cildinde. Bu eser
yazarın daha önce farklı zamanlarda basılan üç seyahatnamesini bira-
raya toplamaktadır. Bu üç seyahatnameden
Sunshine and Storm in the
East or Cruises to Cyprus and Constantinople
başlığını taşıyanı Türki-
ye ile ilgilidir. “Sunbeam” adlı özel yatı ile 1874-1875 ve 1878 yılların-
da iki kez Akdeniz’i gezen Bayan Brassey, ilk gezisinde İstanbul’u, di-
ğer (1878) gezisinde ise Kıbrıs’ı gezmiş ve gezi izlenimlerini bir gün-
lük düzeninde kaleme alarak bu ilginç seyahatnameyi vücuda getirmiş-
tir. Brassey’in bu eserinin, 19. yüzyıl Doğu seyahatnameleri içinde özel
bir önemi vardır. Bu önem, gerek Bayan Brassey’in bir kadın olarak göze
aldığı zorlu maceralardan, gerekse 1870’li yılların Doğu Akdeniz ve Os-
manlı ülkeleri hakkındaki ilginç gözlem ve tesbitlerinden kaynaklanır.
Mrs. Brassey’in bu kapsamlı deniz seyahatnamesi çok miktarda gravür
ile zenginleştirilmiştir.
b.
Frances Elliot [Minto Dickinson] [aka Mrs. Gilbert Elliot], Diary of
an Idle Woman in Constantinople, Bernhard Tauchnitz, Leipzig, 1893.
350, [1] s, 16.5 x 12 cm, kağıt kapağında. Frances Elliot (1820-1898)
İtalya, Sicilya, İspanya seyahatnamesinin yanısıra başka eserleri de
olan bir kadın yazardır. Yukardaki eserini kaleme almaktaki ama-
cı da, kendi deyimiyle Bizans’ın ihtişamını yeni İstanbul’un anlam-
sızlığı ile karşılaştırmaktır. Kitapta Yedikule, Galata Köprüsü, kentin
vazgeçilmez köpekleri, Valide Sultan Camii, Aya Sofya, At Meydanı,
İstanbul’daki Lâtinler ve Boğaz tasvir edilmiştir. Elliot eserinin bir bö-
lümünü Sultan Abdülaziz’in yaşamına ve Jön Türkler’e ayırmıştır. Mü-
zayedemizde eserin Almanya’da İngilizce olarak yapılan nadir baskı-
sı sunulmaktadır.
c.
Georgina Max Müller [ve Friedrich Max Müller], Letters From Cons-
tantinople, Longmans, Green, and Co., London, 1897.
vi, [2], 196 s, 32
s. yayıncı ilanı, metin dışında 12 levha resim, 20 x 13 cm, bez cildinde.
Georgina Max Müller, (?-1916) ünlü İngiliz oryantalist ve dilbilimci Fri-
edrich Max Müller’in eşidir. Georgina Max Müller, eşi ile birlikte 1893
yılında, İstanbul’da İngiliz sefaretinde memur olarak görev yapan oğul-
larını ziyarete gelir. Elimizdeki eser buradan İngiltere’ye yolladığı mek-
tupların sonradan genişletilmesiyle meydana gelmiştir. Kitapta yer alan
16 mektubun 12 tanesi Georgina Max Müller, gerisi Friedrich Max Mül-
ler tarafından kaleme alınmıştır. Yazdıklarından aydın ve uzak görüşlü
insanlar olduğu anlaşılan yazarlar İstanbul’un turistler için eşsiz bir şe-
hir olduğunu belirtmektedir. F. M. Müller, Osmanlı İmparatorluğu’nun
kolay yutulacak bir lokma olmadığınıa ve 2. Abdülhamid’in geliştirmek-
te olduğu eğitim sisteminin ileride meyvesini vereceğini, birçoklarının
aksine İslamiyet’in ilerlemeye engel olan bir din olmadığına kesin bir
şekilde inanmaktadır. 2. Abdülhamid’in huzuruna kabul edilen yazar-
lar, Galata Köprüsü’nü, Boğaziçi’ni, camileri, surları, Yıldız Sarayı’nı ve
orada katıldıkları daveti, Kurban Bayramı resepsiyonunu ve Bursa’yı an-
latmaktadır. Kendilerine refakat eden Saray yaveri sayesinde her turis-
tin giremeyeceği yerlere giren, bu arada Türk kadınlarına da bir bölüm
ayıran Georgina Max Müller’in kitabı, hem nadir hem de keyifle okunan
bir eserdir.
d.
H[ester]. D[onaldson]. Jenkins, Behind Turkish Lattices, Collins’
Clear-Type Press, London & Glasgow, tarihsiz [c. 1915].
222, [1] s,
metin dışında 7 resim, 16 x 10.5 cm, bez cildinde. Kafeslerin ardın-
daki Türk kadını. Hester Donaldson Jenkins (1869-1941), 1900-1909
arasında Üsküdar Amerikan kolejinde öğretmendi. Kitabında 2. Meş
rutiyet ile gelen yeni dönemde İstanbul’da eğitim verdiği öğrencile
ve aileleri üzerinde yaptığı gözlemlere yer verir, tipik bir Müslüma
kadının yaşam şekillerinden kesitler sunar. Eğitim sistemi, evlilik, po
ligami, boşanma gibi konulara girerek Batılıların Osmanlı üzerindek
yanlış algılarını düzeltmeye çalışır. Jenkins, kızların okul hayatı, ail
içinde kadın, Türk evleri, sokakta ve alışverişte Türk kadınları gibi ko
nulara girerek Türk kadının aile içindeki ve sosyal yaşamdaki konu
munu anlatır.
e.
Hester Donaldson Jenkins, An Educational Ambassador to the Nea
East. the Story of Mary Mills Patrick and an American College in th
Orient, New York, MCMXXV [1925],
314, [6] s, 8 levhada 9 resim, 21
14 cm, bez cildinde. Arnavutköy Kız Koleji’nde tarih ve İngilizce öğret
menliği yapmış olan Hester Donaldson Jenkins’in (1869-1941) kalemin
den Mary Mills Patrick ve Amerikan Kız Kolejinin hikâyesi. 1871 yılın
da Türkiye’ye gelen Mary Mills Patrick, ilk olarak Erzurum’da bir misyo
ner okulunda öğretmen olarak çalışır. Daha sonra İstanbul’a dönüp Ar
navutköy Amerikan Kız Kolejinin açılışında görev almış, burada önc
öğretmen daha sonra da müdürlük yapmıştır. Yukarıdaki eser, yaza
rın deyişiyle Doğulu kızkardeşlerine inancı olan bir Amerikalı kadının v
Ortadoğu’da kadınlığın gelişimine büyük katkıda bulunan bir kuruluşu
hikâyesidir. Yazarın
Ibrahim Pasha, grand vizir of Suleiman the Magni
ficent
(New York, 1911) başlıklı bir kitabı daha vardır.
f.
Mary Mills Patrick, Under Five Sultans, Williams and Norgate, Ltd.
London, 1930.
x, [1], 357, [1] s, metin dışında 20 levha, 23 x 16 cm, be
cildinde. 1871 yılında Türkiye’ye öğretmen olarak gelen Mary Mills Pat
rick, ilk olarak Erzurum’da bir misyoner okulunda öğretmen olarak ça
lışır. Daha sonra İstanbul’a dönüp Arnavutköy Amerikan Kız Kolejini
açılışında görev alan yazar, Abdülaziz, 5. Murad, 2. Abdülhamid, Meh
med Reşad ve Vahideddin dönemlerini, Arnavutköy Kız Koleji’nde önc
öğretmen daha sonra da müdür olarak geçirir. 1875-1923 yılları ara
sında meydana gelen bütün önemli olayları ayrıntılı bir biçimde anla
tan Patrick’in anıları hoş bir üslupla kaleme alınmıştır. Robert Kolej v
Arnavutköy Kız Koleji’nin tarihi hakkında ilginç ve nadir bir kaynaktır.
g.
Judy Acheson, Judy in Constantinople, Frederick A. Stokes Company
New York, MCMXXX [1930].
x, [3], 200 s, 9 resim, 20 x 14 cm, bez cildin
de. Şehre turist olarak gelen Judy Acheson gördüğü İstanbul’u 13 yaşın
daki bir kız çocuğunun gözüyle anlatıyor.
h.
Dorina Lady Neave, Romance of the Bosphorus, Hutchinson, London
[c 1940].
256 s, metin dışında 16 adet levha, 23.5 x 15.5 cm, şömizli be
cildinde. 1881-1907 arasında Boğaziçi’nde sosyal yaşam… Kitabın ya
zarı, İstanbul’daki İngiliz Konsolosluğu’nda çalışan Sir George Clifton’u
kızıdır. Müzayedede sunulan eser, 1881 ile 1907 yılları arasında Kandil
li’deki Clifton Yalısı’nda yaşayan Lady Dorina Neave’nin hatıralarını içer
mektedir. Dönemin İstanbul hayatını canlı ve akıcı bir üslupla anlata
yazar, 38 bölümden oluşan kitabında İstanbul’da kozmopolit yaşaml
ilgili önemli bilgiler vermektedir. Boğaziçi balıkları, 1894 büyük İstanbu
depremi, İstanbul borsasının yükselişi ve çöküşü, İstanbul’daki Rumla
rın düğün âdetleri, Kağıthane eğlenceleri, İstanbul’daki siyasî atmosfer
Ermeni olayları, 1. Dünya Savaşı, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu v
Atatürk gibi konular gayet sade bir dille anlatılmaktadır. Gerek yüzyı
önceki İstanbul’u merak edenler, gerekse de aynı dönemin siyasî du
rumunu bir Avrupalı kadının gözüyle görmek isteyenlerin kaçırmamas
gereken bir kitaptır. Bu kitap, daha önce
Twenty-Six Years on the Bosp
horus
(London, 1933) başlığıyla basılan kitabın genişletilmiş baskısıdır.
2.600
Ğ
€
1.130