Sultanlarının Soyağacı
Prof. Dr. Günsel Renda
Müzayedeye giren eser; 18. yüzyıl ortalarından itibaren yapılan ve Osma-
lı sultanlarının portrelerinden oluşan yağlıboya soyağacı tablolarının son
örneklerindendir. En altta ilk Osmanlı sultanı olan Osman Gazi’den baş-
layarak yukarıda Sultan II. Mahmud ve Sultan Abdülmecid’e kadar tüm
padişahların büst portreleri bir ağacın dallarına asılı madalyonlar içeri-
sindedir. Madalyonlar birbirlerine ince yapraklı dallarla bağlanarak, sal-
tanat sırası belirtilmiştir. Madalyonların altında sultanların adları ve sal-
tanat yılları yazılıdır. En yukarıda sağdaki madalyonda Sultan Abdülme-
cid, soldakinde ise Sultan II. Mahmud’un portresi yer almaktadır. Sultan
II. Mahmud’un iki ayrı portresi vardır. Yukarıda Sultan Abdülmecid’in
yanındaki portrede sorguçlu fesiyle, altındaki sırada ortada ise geleneksel
kâtibi sarığı ile görünür. Böylelikle Sultan II. Mahmud’un 1828’te gerçek-
leştirdiği ve imparatorlukta sarık ve kaftan yerine ceket pantalon ve fes
giyilmesini sağlayan kıyafet devrimi vurgulanır. Arkadaki zeminde Mı-
sır piramitleri görünür. 1840 yılı, Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın isyanı ve
Suriye’yi işgali açısından önemli bir tarihtir. İngilizlerin desteğiyle Su-
riye kurtarılmış ve Osmanlı devletine bağlı kalmak ve vergi ödemek şartı
ile Mısır, Mehmet Ali Paşa’ya bırakılmıştır. Arkadaki piramitler Osman-
lı devletinin Mısır’da hâlâ sürdürülen hükümranlığının simgesidir. Sol
arkada uzaktan görünen camiler Sultan Abdülmecid’in yaptırdığı Küçük
Mecidiye ve Ortaköy camileri olmalıdır.
Soyağacındaki portrelerde Sultan III. Selim’in Londra’da basılmak üzere
ressamKostantin Kapıdağlı’ya yaptırdığı ve 1815’te oyma baskı ustası John
tarafından yayınlanan ve “Young Albümü” diye anılan kitaptaki portreler
örnek alınmıştır. Bu soyağacı tablosu Sultan Abdülmecid döneminde sa-
ray çevresinde çalışan ve Avrupa’da eğitim görmüş olan Rupen veya Sebuh
Manas kardeşler tarafından yapılmış olabilir.
Soyağaçlarının, Osmanlı portreciliğinde ayrı bir yeri vardır. Bunlar, Av-
rupa kültüründe gelenekleşmiş olan soyağacı biçimi ile Osmanlılarda yay-
gın olan şecere bilincinin birleşimidir. Geç dönem Osmanlı padişahla-
rı, Osmanlı hanedanın soyluluğunu sergileyen bu soyağaçlarının hanedan
imgesinin yaygınlaşmasında daha etkili olacağını görmüşlerdir.