16
Eski Türk tarihi üzerine yazılmış bütün kaynaklar Türklerin atlarla daima iç içe olduğunu ve atların Türk töresinde özel ve öneml
bir yeri olduğuna değinmişlerdir. Türkler, yaşamın her devresinde adeta ayrılmaz bir parçası haline getirdiği ve eğitmek için onc
çaba harcadığı atlarını savaşlarda korumayı da savaşçısını korumak gibi bir prensip haline getirmişlerdir. Atını savaş darbelerin
den koruyabilmek için at alın zırhı, boyunluk ve sağrı zırhı kullanmışlardır. Daha çok demirden yapılan bu zırhlar genellikle ağı
ve teferruatlıdır. Hayvanın hareket kabiliyetini de azalttığı için at alın zırhı dışındaki diğer zırh parçalar daha az tercih edilmiş vey
sadece üst rütbeli askerler için üretilmiştir… Demir veya bakırdan dövülerek şekillendirilen at alın zırları, ana gövde, yan kanat
lar, göz oyuklukları, siperlik ve tepelik gibi çeşitli bölümlere ayrılmaktadır. At alın zırhı, at yüzüne gelebilecek darbelere karşı ko
rumak fonksiyonunu üstlenmiştir. Atın yüz şekli ve yapısı dikkate alınarak üretilmiştir. Atın yüzünü örten bi rana gövde, bu gövde
ye perçin çivileri ile bağlanmış yan kanat (yan kanatlarda yer alan kayışlar sayesinde zırh atın alnına bağlanabilirdi), göz çevresin
de rahat görebilmesi için bir çift göz oyukluğu, üst kısmında bir tepelik, alın kısmına gelen güneş ışınlarını kırarak hayvanın alnı
nın fazla ısınmasını önlemek amacı ile yapılmış bir alın siperliği bulunur. Burun kısmı hayvanın rahat nefes alabilmesine olana
sağlayacak biçimde hafif yukarıya kalkık biçimde yapılmıştır. Bütün at alın zırhlarında yan kanat yoktur. Bazıları sadece ana göv
deden ibarettir. Yüksek rütbeli askerlere ait at alın zıhlarında, rütbe alâmeti sorguç yuvasıyla da karşılaşılmaktadır. Sorguçlar kah
ramanlık sembolü olarak hak edenlere üstleri tarafından verilirdi. Sorguçlar tavus kuşu, sülün gibi çeşitli güzel kuşların tüylerin
den yapılabildiği gibi ipekten de yapılırdı. At alın zırhlarının süslemesinde Rumiler, palmetler, üç yapraklı tomurcuklar, hatailer
hançer yapraklar, naturalist çiçek dalları, yıldız çiçekler, çin bulutları, rozetler, zencirekler, zigzaglar gibi çok çeşitli motifler kul
lanılmıştır. Bunların dışında yazı da bir süsleme unsure olarak kullanılmış, ayetler veya fetih ile ilgili dualar ve koruyucu, övücü ni
telikte dualar karşımıza çıkmaktadır. Süsleme yüzeyi olarak alnı örten ana gövde seçilmiştir. Süsleme türü olarak ilginç bir grub
17. Yüzyıldan sonra görülen ve daha çok sembolik anlamlar içerdiği tahmin edilen tek motiften oluşan kompozisyonlar oluşturur
Bunlar hilalli alem, zülfikar, haşhaş çiçeği, lâle, üçgen, küreden oluşan ve büyük boyutlu süslemelerdir… Ateşli silahların icadın
kadar savaşlarda aktif rol üstlenmiş savunma silahları bu dönemden sonra önemlerini yitirmişler, törensel ifadeler taşıyan nes
leler kimliğine bürünmüşler, bir zaman sonra da tamamen kullanılmaz olmuşlardır. (Ref: Askeri Müze Tombak Eserler Kataloğu)