(15. bölüm) kitaba değer katıyor. Bott, kitabın birçok yerinde ilginç göz-
lemlere de yer veriliyor. Mesela Halep ve İstanbul-Eminönü’nde pazar
tasvirleri, Anadolu’da inşa edilen demiryolu hatlarında masabaşı işlerin-
de istihdam edilmek üzere Almanların hizmetine verilen İngiliz ve Anzak
askerleri, İstanbul’da İngiliz uçaklarını vurmak için damlara yerleştirilen
makineli tüfeklerden çıkan serseri kurşunlarla ölenler, vb ilginç bilgiler
de sık sık okuyucunun karşısına çıkıyor. Bu eser, Türklerin eline esir dü-
şen İngilizlerin yazdığı kitapların en az bilinenlerinden biridir.
f.
T[homas]. W[alter]. White, Guests of the Unspeakable, the Odyssey of
an Australian Airman - being a Record of Captivity and Escape in Tur-
key, John Hamilton, London, 1928.
320 s, metin dışında 26 fotoğraf,
metin sonunda 1 katlanır renkli harita,
yazarından imzalı,
22 x 14 cm,
bez cildinde. Sir Thomas Walter White (1888-1957) Avustralyalı politi-
kacıdır. Erken yaşta orduya katılan Thomas bir çok defa düşman hatla-
rının gerisine iniş yaptığı için başına birçok olay geldiyse de o bunların
çoğunu atlattı. Fakat Bağdat yakınlarında telgraf tellerini kesmek için
görev yaptığı sırada esir düştü. 1918 yılında İstanbul’da trenden ka-
çarak kurtuldu ve yük şilebine kaçak şekilde binerek Odessa üzerinden
Londra’ya ulaştı. Yazar kitabında yaşadığı macera dolu olayları en ince
ayrıntısına kadar anlatmaktadır.
g.
E. H. Jones, The Road To En-Dor, Butler & Tanner Ltd., London, 1930.
336 s, 17.5 x 11.5 cm, orijinal bez cildinde. Anadolu’da iki esir İngiliz su-
bayı. 1. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı ordusuna esir düşerek Yozgat’ta
bir esir kampına yollanan iki İngiliz subayının kampta biraz sıkıntıdan, bi-
raz da firar eden olursa geri kalanların yaşam koşullarının kötüleşmesin-
den dolayı sorumlu subay Kazım Bey’e karşı koz elde edebilmek amacıyla
başladıkları medyumluk öyküsü. Bir hayaletin kendilerine bir Ermeni’nin
gömdüğü hazinenin yerini gösterdiğini söyleyen ikili birkaç küçük oyunla
herkesi buna inandırmayı başarıyorlar. Hayaletin ve hazinenin büyüsüne
kendini tamamen kaptırmış Kazım Bey iki subayın İstanbul’a gidebilmeleri
için her türlü desteği veriyor. Onları deli oldukları gerekçesi ile İstanbul’a
hastahaneye sevk ediyor. İki mahkumun oynadıkları bu oyun deli raporu
alıp esaretten kurtulmaları ile son buluyor. Bu kitap yayınlandığı dönem
büyük ilgi görmüş ve üst üste pek çok baskı yapmıştır.
h.
P. W. Long, Other Ranks of Kut, Williams and Norgate Ltd, London,
1938.
379 s, metin dışında 25 fotoğraf, 22 x 14 cm, bez cildinde. Kut-el-
Amara’da Türklerin eline esir düşen bir İngiliz havacı çavuşun hatırala-
rı. Long, subay rütbesindeki esirlere nazaran çok daha zor şartlar altın-
da yaşam mücadelesi veren rütbesiz erler ve erbaşların arasında esaret
anılarını yazan belki de tek kişidir. Savaşın karşı cephesinde olmasının
da etkisi ile Türklere karşı önyargı ile yaklaşan yazar kıvrak zekası, cesa-
reti ve Türkçe ile Arapça gibi dilleri konuşabilmede gösterdiği maharet
ile çok zor şartların hüküm sürdüğü esaret hayatını sağ salim tamam-
lamış ve uzun yıllar sonra hatıralarını yazmıştır. Her sayfası sürükleyi-
ci bir macera romanı gibi serüvenlerle dolu olan hatıratta yazarın ba-
şından geçen hayatta kalma mücadelesi kolay okunan ve mizahın eksik
kalmadığı bir üslupla anlatılıyor. Savaş şartlarındaki yokluk ve zorlukla-
rı esir bir askerin bizzat yaşadığı sıkıntılara dayanarak ortaya koyan bu
eser savaşın birbirine düşman ulusları yakınlaştırabileceğini ibret vere-
cek şekilde gösteriyor. Çok nadir bir eserdir.
ı.
James Brown, Turkish Days and Ways, Angus & Robertson, Sydney,
1940.
[6], 288, [2] s,
yazarından imzalı,
19 x 13 cm, şömizli bez cil-
dinde. Kitabın yazarı İngiltere Kraliyet Sıhhiye Birliği’nde (Royal Army
Medical Corps) tabip hekim olarak görevliyken Süveş Kanalı’nın doğu-
sunda Türklere esir düşer. Bir savaş esiri olarak diğer İngiliz askerleri ile
birlikte Şam, Halep, Pozantı ve Konya üzerinden Afyon’a getirilir. 1918
Mondros Ateşkes antlaşmasının imzalanmasına kadar Türklerin elinde
esir kalır. Kitap, yazarın esaret altındayken başından geçen olayları arka
planda dönemin tarihsel olayları ile bağlantılı bir şekilde nakletmekte-
dir. Müzayedelerimizde ilk defa görülmektedir.
j.
H[enry]. W[ilfred]. Glocker, Interned in Turkey 1914-1918, Sevan
Press, [Beyrut], 1969.
[2], 154, [3] s, 22.5 x 16 cm, sırtı bezi kapakla-
rı karton cildinde. Beyrut’taki Amerikan misyonunda görevli bir İngi-
liz olan yazarın 1. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte Şam, Halep,
Urfa, Suruç, Adana, Tarsus, Konya, Beyşehir gibi şehirlerde esaret altın-
da iken başından geçenler bütün açıklığı ve yalınlığı ile anlatılıyor. Ki-
tapta 1. Dünya Savaşı’nda düşman saflarda yer alan iki ülkenin birbiri-
ne bakış açısı, cepheye yapılan askerî sevkiyat, kıtlık, parasızlık ve sal-
gın hastalıklardan kaynaklanan zor yaşam şartları gibi konular anlatılı-
yor. Eserde Urfa Ermenilerinin maruz kaldığı olayları birinci elden anla-
tan gözlemlere de yer veriliyor. Beyrut’ta sınırlı sayıda ve özel olarak ba-
sılmış çok nadir bir kitaptır.
k.
C. W. Hill, The Spook and the Commandant, William Kimber & Co. Li-
mited, London, 1975.
201 s, 22 x 14 cm, şömizli orijinal bez cildinde.
Avustralya ordusunda görevli bir teğmen olan Hill (1891-1975) ile yine
orduda subay olan E. H. Jones’un 1. Dünya Savaşı sırasında Yozgat’ta
esir olarak tutuldukları savaş kampından kaçış maceraları anlatılmak-
tadır.
4.500
Ğ
€
1.960
93
[Sınırlı baskı nadir seyahatnameler (6 kitap)]
a.
Robert Heywood, A Journey to the Levant in 1845. Privately prin-
ted [at the University Press, Cambridge] 1919.
viii, 97 s, 4 fotoğraf, 14
x 21.5 cm, sırtı bez, kapakları karton cildinde. Heywood gençliğinde
Dublin’i ziyaret etmiş, daha sonra İtalya, Kuzey Amerika, Avrupa, Levant
ve Rusya’ya gitmiştir. Müzayedeye sunduğumuz bu eser
sadece 100
adet
basılan çok nadir bir kitaptır. Kitap İngiltere’nin Bolton kentin-
de başlayan Cebelitarık, Malta, İskenderiye, Kahire, İstanbul, Trieste, Vi-
yana, Prag, Dresden, Berlin, Potsdam, Hamburg üzerinden devam ede-
rek başladığı yerde sona eren ve bir günlük formatında yazılan bir se-
yahatnamedir.
b.
Edmund Goldsmid (editör), Edward Webbe Chief Master Gunner, His
Traualies 1590. (Bibliotheca Curisoa), Edinburgh, özel baskı, 1885.
14 x
22.5 cm, kağıt kapağında. 75 büyük boy ve 275 küçük boy olarak
top-
lam 350 adet
basılan nadir bir kitaptır. Elimizdeki nüsha büyük boy/ge-
niş marjinli olarak basılan daha nadir baskıdır. Edward Webbe 1572’de
Türkler tarafından esir alınmış, kürek mahkumu olarak 1588’e kadar alı-
konulmuştu. Fidyesi İngiltere’nin ilk Osmanlı elçisi William Harborne ta-
rafından ödenerek hürriyetine kavuşmuştur. Blackmer 1776 [London,
1869 baskısı]
c.
William Minot (editör), Private Letters of William Minot, Printed for
the Family [Boston ?], 1895.
177 s, 23.5 x 15 cm, deri cildinde. Willi-
am Minot, aynı adı taşıyan babasının 1824-1894 arasında yazdığı mek-
tupları biraraya getirerek yayınlamıştır. Mektupların br kısmı Minot’un
1839 yılında çıktığı Akdeniz gezisinde uğradığı İzmir (3 mektup) ve
İstanbul’dan (6 mektup) yazılmıştır. Gayet yalın bir dille yazılan mek-
tuplar Minot’nun gezip gördüğü yerler ve tanıştığı kişiler hakkında bil-
gi verir. Ailenin yakın çevresine dağıtılmak üzere özel olarak bastırı-
lan bu kitaba müzayedelerimizde ilk defa rastlanmaktadır.
Library of
Congress
’de kaydı bulunmamaktadır.
d.
William Lithgow, the Total Discourse of the Rare Adventures & Pa-
inefull Peregrinations, William Lithgow, Glasgow, MCMVI [1906].
xxvi,