nedenleri ve sonuçlarıyla kapsamlı olarak incelemektedir. Hozier eserin-
de Yunan ayaklanması, Kırım ve Sırp savaşları ile birlikte Osmanlı-Rus
Savaşı’nın Balkan ve Kafkasya cephelerinde gerçekleşen çarpışmaları
son derece ayrıntılı olarak vermektedir. Hozier kitabını Osmanlı ve Rus
paşalarının portreleri, cehpe görüntüleri ve İstanbul, Kars, San Stefano
(Yeşilköy), Plevne ve Erzurum’u gösteren çelik baskı manzara gravürle-
ri ile zenginleştirmiştir.
1.250
Ğ
€
545
382
[Bol gravürlü bir Kırım Savaşı kitabı (2 cilt)]
Eugène Woestyn, Guerre d’Orient. Les Victoires et Conquêtes des
Armées Alliées, Au Bureau des Victoires et Conquêtes, Paris, 1856.
2
cilt: 360 s, birçok tam sayfa gravür; 383 s, birçok tam sayfa gravür, 18,5
x 26,5 cm, sırtı deri kapakları ebrulu karton cildinde. Kırım Savaşı hak-
kında çok kapsamlı bir eserdir.
600
Ğ
€
260
383
[Bir zamanlar dünyanın en gizemli
zenginlerinden Gülbenkyan’ın hayatı ve dillere
destan koleksiyonu (2 kitap)]
a.
John Lodwick, in Collaboration with D. H. Young, Gulbenkian an In-
terpretation of Calouste Sarkis Gulbenkian, Heinemann, London, Mel-
bourne, Toronto, 1958.
vii, 289 s, 1 levha, 21.5 x 14 cm, şömizli bez cil-
dinde.
b.
Ralph Hewins, Mr. Five per Cent, Story of Caloste Gulbenkian, Rine-
hart & Company, New York, 1958
(1. baskı). x, 261 s, 42 resim, 2 hari-
ta, şömizli bez cildinde.
Kalust Sarkis Gülbenkyan (1869-1955)
uluslararası petrol sanayii-
nin doğmasında ve gelişmesinde önemli rol oynamış ve bu arada ulus-
lararası siyasî ilişkilerde de etkili olmuş Ermeni asıllı Osmanlı Devleti va-
tandaşı bir işadamıdır. 1891’de 22 yaşındayken Kafkasya gezisine çık-
mış, özellikle Bakü petrol yatakları, onu petrolün geleceğin yakıtı ola-
cağı konusunda ikna etmiştir. 1910’da Jön Türk hükümeti idaresinde
Osmanlı Bankası’na da danışmanlık yapmaya başlamış, petrol bölgele-
ri üzerindeki nüfuzunu artırmaya çalışan yeni oyuncu Almanya ile mü-
zakerelerde rol oynamıştır. Bu çerçevede, 1912’de Irak petrol yatakları-
nı işletmek üzere Gülbenkyan’ın da % 15 hissesine sahip olacağı Turkish
Petroleum Company (T.P.C.) kurulmuştur. 1913-14’de Anglo-Persian
Oil Company’nin de ortaklığa dahil olmasıyla hisselerde yeni ayarlama-
lar yapılmış, Gülbenkyan’ın hissesi % 5’e indirilmiştir. ‘Mr. Five Percent’
(Bay Yüzde Beş) lakabı o dönemden kalmadır. Gülbenkyan 1930’lu yıl-
lardan itibaren ilgisini sanat eseri koleksiyonculuğuna merak salmıştır.
2. Dünya Savaşı ‘nın ortasında tarafsız Portekiz ‘e yerleşme kararı alan
Gülbenkyan hayatının kalan kısmını burada geçirmiş ve 6 bin parçalık
paha biçilmez koleksiyonunun tamamını tek bir çatı altında toplamaya
dönük çalışmalar üzerinde yoğunlaşmıştır. Lizbon merkezli olarak faali-
yetlerini uluslararası ölçekte halen sürdüren ve Dünya’nın en büyük va-
kıflarından biri olan Kalust Gülbenkyan Vakfı ‘nı kurmuş, müze hayali ise
ölümünden sonra gerçekleşmiştir.
300
Ğ
€
130
384
[İstanbul hakkında popüler kitaplar (5 kitap)]
a.
Alexander van Millingen, Constantinople. Resimleyen, Warwick Gob
le, A.&C. Black, London, MCMVI [1906].
ix, 282, 8 s, 63 suluboya re
sim, 1 katlanır İstanbul haritası,iyi 22.5 x 15.5 cm, desenli bez cildinde
Constantinople
, Alexander van Millingen’in diğer çalışmalarına oranl
popüler niteliği ve görselliği ön plana çıkaran İstanbul kitaplarının ço
başarılı bir örneğidir. A. & C. Black Yayınevi’nin resimli dünya şahirler
dizisi için tasarlanan bu eser, bir yazar ile bir ressamı Dünya kültür tari
hine damgasını vurmuş bir şehrin gündelik hayatı içinde buluşturmay
amaçlamaktadır. 19. yüzyılın sonunda bu tür şehir kitaplarında gravü
rün yerini fotoğraf alsa da, aynı kaynaktan çıkan fotoğraflar ve birbiri
nin tekrarı metinlerle sıkıcı olmaktan öteye geçemeyen seyahat kitapla
rının düştüğü hataya düşmemiş, yayınevinin özgün projesi, Millingen’i
metni ile Warwick Goble’in suluboya resimleri ile herzaman aranan v
beğenilen bir İstanbul kitabı basılmıştır. Millingen, 13 bölümden oluşa
kitabın ilk üç bölümünü şehrin Bizans dönemi tarihine ayırır. Sonraki ü
bölüm tamamiyle kara ve deniz surlarına ayrılmış ve bu savunma yapı
ları boyunca uzanan kapılar, askerî binalar, Bizans saraylarına ait kalın
tılar incelenmiştir. Millingen kitabın 7. ve 9. bölümleri arasında Bizan
kiliselerini incelemiştir. 10. bölüm, Osmanlı İstanbul’u üzerine genel bi
değerlendirme niteliğini taşımaktadır. Bu bölümde ağırlık noktası şehri
19. yüzyıl sonunda kabuk değiştiren gündelik hayatıdır. Ahşap evler, so
kaklar, kahvehaneler, giyim kuşam, gelenekler ve farklı kültürlere men
sup insanlar modernleşmenin yarattığı değişim sürecinde hayatını
önemli bir kısmını İstanbul’da geçirmiş olan Millingen’in titiz gözlem
leriyle anlatılır. 11. bölüm, şehrin nüfusunu oluşturan dinsel mozayiğ
ayrılmıştır. İstanbul’da temsil edilen farklı inanç biçimleri, Ramazan ayı
na özgü gelenekler mezarlık ve türbe ziyaretleri, tekkeler ve dervişler
Rufai ve Mevlevi ayinleri, Hıristiyan halkın, özellikle Protestan mezhe
bine mensup nüfusun gündelik hayatı modernleşme öncesi döneml
karşılaştırılarak yansıtılır. 12. bölüm değişim sürecindeki kadının top
lumsal hayata katılış biçimlerini ele alır. Millingen,
Constantinople
’d
tarihsel topoğrafyadan sosyal tarihe uzanan geniş bir konu yelpazes
içinde koca bir imparatorluğa başkentlik etmiş bir şehre hakettiği öne
mi vermiş, kendisinin de katıldığı bu zevkli kültür yolculuğu çağdaş bi
şehir efsânesi yaratarak tamamlamıştır.
b.
George Young, Constantinople, Methuen & Co., London, 1926.
vii
310 s, metin dışında 12 levha, 1 katlanan harita, 22 x 14.5 cm, bez cil
dinde. İstanbul’un tarihi hakkındaki temel yapıtlardan biri olan eserd
kentin tarihi, Roma, Bizans ve Osmanlı devirleri olarak ayrı bölümler ha
linde ele alınmış ve 1920’li yıllara kadar uzanan bir zaman dilimi için
de anlatılmıştır. Osmanlı ve Cumhuriyet İstanbul’u, kapsamının genişliğ
ve değindiği kimi güncel bilgiler bakımından kitabın esas ağırlığını oluş
turur. “Küçük Asya ve Milliyetçilik”, “Robert Kolej”, “Hasköy ve Yahudi
ler”, “Boğaziçi” gibi bölümler, dönemin güncel bilgilerini içermektedir
Aya Sofya’dan Süleymaniye’ye, Tekfur Sarayı’ndan Yıldız Sarayı’na, kili
se ayinlerinden dervişlere uzanan nefis bir yelpaze içeren, yayımlandığ
tarihten itibaren gerek bilim çevrelerinde gerek konunun diğer merak
lıları arasında büyük ilgi gören kitap, konusunun önemli başvuru kay
naklarından biri olmuştur.
c.
Raymond Escholier, Constantinople. Editions Alpina, Paris, 1935
152 s, 21.5 x 16.5 cm, sırtı deri kapakları karton cildinde. Nadir İstanbu
fotoğrafları içeren bir seyahatnamedir. Raymond Escholier’nin (1882
1971) İstanbul gözlemlerini, ve izlenimlerini içeren seyahatname türün
de yazılmış ilginç bir tür rehber-kitaptır. Dünya’nın büyük liman kent
leri üzerine hazırlanan
Les Grandes Escales
dizisinin İstanbul’u tanıta