ulaşmış, Bağdat’ı, Suriye çölünü, ve Mısır’ı dolaşmıştır. Kitap, Osman-
lı İmparatorluğu’nu oluşturan halklar mozayiğinin günlük yaşamları,
inançları ve gelenekleri hakkında ilginç gözlemlerle doludur. Geçtiği yö-
relerdeki günlük yaşamı yalnızca bir gözlemci olarak değil, aynı zaman-
da bir katılımcı olarak da deneyimleyen yazar ilişki kurduğu insanların
kendisi ile kaynaşmasını sağlamış, her gezginin ulaşamayacağı birtakım
bilgilere ulaşmıştır. Yazar, Charles Roden Buxton’un kardeşidir.
c.
Gertrude [Margaret] Lowthian Bell, Amurath to Amurath, MacMil-
lan, London, 1924
(2. baskı). xvii, 370 s, metin içinde yüzlerce siyah be-
yaz fotoğraf, metin sonunda 1 katlanır renkli harita, 22.5 x 15 cm, bez
cildinde. Gertrude Margaret Lowthian Bell (1868-1926), bir İngiliz ar-
keolog, yazar ve hükümet görevlisidir. Oxford Üniversitesi’nde, ken-
di dalında şeref listesine giren ilk kadındır. 1899 ve 1914 yılları ara-
sında devamlı seyahat etmiş ve Ortadoğu’da pek çok keşiflerde bulun-
muştur. Farsça ve Arapça öğrenmiş ve seyahatlerini yazıya dökmüştür.
Bell, 1. Dünya Savaşı boyunca, Ortadoğu’da İngiltere hesabına bilgiler
elde etmiş ve bu bilgileri İngiliz gizli servisine aktarmıştır. 1915 yılında,
Arapları, Türklere karşı kullanmak için bilgi toplayan Kahire’deki Arap
Bürosu’na atanmıştır. Basra ve Bağdat’taki Mezopotamya keşif heyeti-
ne katılmıştır. 1921 yılında Irak’ın kurulmasında etkili olmuş, yeni ülke-
nin sınırlarını cetvelle kendisi çizmiş ve yarattığı bu memleketin kralı-
nı (1. Faysal) da bizzat tayin etmiştir. 1926 yılında, Bağdat’ta Arkeoloji
Müzesini kurmuş ve Irak Antik Eserler Direktörü olmuştur. Ayrıca Irak’ta,
İngiliz Arkeoloji Enstitüsü kurulmasını finanse etmiştir. Bell, elimizdeki
eserde keşif yolculuğuna Halep’ten başlamış, Fırat kıyıları boyunca Aşa-
ğı Mezopotamya’ya inerek Bağdat’a ulaşmıştır. Sonra, Türkiye’ye, Dicle
nehrine dönmüş, orada Cudi Dağı’na tırmanmış, Dicle’den Diyarbakır’a
geçmiş ve Konya’ya kadar gitmiştir.
1.500
Ğ
€
650
257
[Levant Şirketi konsolosunun Osmanlı
İmparatorluğu ve Türkler üzerine yazdığı çok
kapsamlı ve nadir kitap (2 cilt)]
Thomas Thornton, the Present State of Turkey; or a Description of the
Political, Civil, and Religious Constitution, Government and Laws of the
Ottoman Empire; the Finances, Military and Naval Establishments; the
State of Learning, and of the Liberal and Mechanical Arts; the Manners
and Economy of the Turks and Other Subjects of the Grand Signor, &c,
&c. Together with the Geographical, Political, and Civil State of the
Principles of Moldavia and Wallachia, from Observations Made, During
a Residence of Fifteen Years in Constantinople and the Turkish Provin-
ces, Joseph Mawman, London, 1809
(güncellenmiş ve genişletilmiş 2.
baskı). 2 cilt: ccxxxi, 303 s, 1 katlanır harita; [2], 428, [34] s, 1 katlanır
harita, 22 x 13.5 cm, sırtları deri kapakları karton ciltlerinde. Thomas
Thornton (1762-1814) İngiliz tüccar ve konsolostur. 1790’da henüz 28
yaşında iken Levant Şirketinde konsolos olmuştu. 1793’de İstanbul’da-
ki bir İngiliz fabrikasına gönderilir ve 14 yıl boyunca burada yaşar. 15
ay boyunca Odessa’da da kalan yazar buradan sıklıkla Anadolu’ya ve
Ege Adaları’na seyahatlerde bulunur ve bu süre zarfında edindiği bil-
gi ve izlenimleri İngiltere’ye döndükten sonra bastırdığı müzayedeye
sunduğumuz eserde kullanır. Bu eserde inanılmaz bir bilgi çeşitliğine
yer verilir: Türklerin eğitim şekilleri, edebiyat, matbacılık, mimari, ziraat,
astroloji, tıp, ticaret, ulaşım, yollar, hukuk sistemi, mahkemeler, askerî
yapı, finansal yapı, imparatorluğun yükselme ve gerileme sebepleri, dinî
ve ahlaki açıdan Türkler, Türklerin âdet ve gelenekleri, kadınlar ve ha-
rem yaşantısı. Kitabın sonundaki ek bölümünde İstanbul’un anlatıldığı
geniş bir bölüm bulunmaktadır. Thornton uzun yıllar ülkede yaşama-
sının getirdiği cesaret ile W. Eton’un
Survey of the Turkish Empire
ve
Pouqueville’nin seyahatnamesini eleştirir. Blackmer 1655 (1. baskı), ve
Atabey 1219 (1. baskı)
3.500
Ğ
€
1.520
258
[Lord Warkworth’un nadir iki seyahatnamesi
(2 kitap)]
a.
[Henry Algernon George Percy] Lord Warkworth, Notes From a Diary
in Asiatic Turkey, Edward Arnold, London, 1898.
xvi, 267 s, metin dışın-
da 32 levha, 1 katlanır renkli harita, 23.5 x 18 cm, deri cildinde. Lord
Earl Percy (1871-1909) Anadolu’da geçen seyahatlerini kitaplaştırdığı
seyahatnameleri ile adından sıkça söz ettiren, soyağacı 11. yüzyıla ka-
dar giden bir İngiliz soylusuydu. Bu seyahatnamede Ankara, Sungurlu,
Amasya, Samsun, Trabzon, Bayburt, Erzurum, Kars, Iğdır, Doğubeyazıt,
Van, Musul, Mardin, Diyarbakır ve Halep çeşitli fotoğrafların eşliğinde
anlatılmaktadır. Seyahati boyunca küçük yerleşim yerlerine de uğrayan
yazar buralara ilişkin de ilginç bilgiler vermektedir. Bizzat yazar tara-
fından çekilen fotoğraflara dayanılarak hazırlanan sepya tondaki tam
sayfa levhalarda Zap Vadisi, Amasya, Bayburt, Gümüşhane, Beyazıt’ta
y
p
,
y , y
,
ş
, y
257
257
258a