239
[XX. Yüzyılın başında Türkiye’de kent ve kırsal
yaşam]
Lucy M[ary]. J[ane]. Garnett, Home Life in Turkey, The MacMillan Com-
pany, New York, 1909.
xvi, 296 s, metin dışında 21 fotoğraf, 19.5 x 13
cm, bez cildinde. Bu kitabın aynı yıl yapılan İngiltere baskısı the
Tur-
kish People
başlığını taşımaktadır. Kitapta Türkiye’de kentsel ve kırsal
alanlarda yaşayanların hayatları incelenmektedir. Osmanlı mozayiğini
oluşturan toplumların ve bunların örgütlerinin, mekanlarının, harem
hayatının, köy yaşamının, Yıldız Sarayı sakinlerinin hayatının, eğitim
kurumlarının, Arnavut, Ermeni, Yahudi ve göçebe toplumların ayrın-
tılı bir biçimde anlatıldığı eserin sonuna, kitabın içinde geçen Türkçe
terimlerin İngilizce açıklamaların bulunduğu bir de sözlük eklenmiş-
tir. 16 resimle zenginleştirilmiş olan kitaptaki başlıca konu başlıkları
şöyledir: Türkler ve kurumları, Toprakları ve meskenleri, Kent yaşamı,
Harem yaşamı, Kırsal yaşam, Yıldız Sarayı’nda yaşam, Dinî yaşam ve
düşünce tarzı, Tarikat yaşamı, Eğitim ve kültür, Dağlı Arnavutlar, Ma-
kedonya ulusları, Ermeni cemaatleri, İbranî cemaatleri, Göçebe haya-
tı, Eşkiya hayatı. Lucy Garnett’in Türkiye’de kadın ve özellikle azınlık
kadınları üzerine yapılmış ilk derli toplu etnoğrafya ve folklor araş-
tırması olan the
Women of Turkey and their Folklore
,
Turkey of the
Ottomans
(1911),
Mysticism & Magic in Turkey
(1912) ve
Ottoman
Wonder Tales
(1915) gibi ülkemizle ilgili pek çok önemli eseri vardır.
350
Ğ
€
150
240
[Amerikalıların Türkiye’de sosyal yardım
çalışmaları (3 kitap)]
a.
Ruth A. Parmelee, A Pioneer in the Euphrates Valley, baskı yeri yok,
1967.
57 s, 3 fotoğraf, 15 x 23 cm, karton kapağında. Ruth Parmelee 1.
Dünya Savaşı Anadolu’da tıbbi konularda yardım yapmış bir Amerika-
lı misyonerdir. Kitap Ruth A. Parmelee’in bu döneme ait anılarını içe-
rir. Ruth A. Parmelee 1914 yılında Anadolu’ya gelerek başta bölgedeki
ilk kadın hekim olarak Harput’taki Annie Tracy Riggs Hastanesi olmak
üzere yardıma muhtaç durumdaki Ermenilere yardım etmiş, 1. Dünya
Savaşı sırasında Osmanlı-ABD ilişkilerinin bozulduğu 1917 yılına ka-
dar Harput’ta kalmıştır. 1919 yılında Near East Relief bünyesinde tekrar
Anadolu’ya gelen Parmelee, tehcirin yıkımına uğrayan yetim çocuklara
kucak açmıştır, sınır dışı edileceği 1921 yılına kadar Harput’ta kalmış-
tır. Parmelee’in anlattıkları tehcir esnasında Harput Ermenilerine yapı-
lan muamele hakkında da birinci elden kaynaktır.
b.
Phoebe Clary, as told to Marion O. Robinson: When Latticed Win-
dows Opened Experiences of an American in Turkey. National Board of
the Young Women’s Christian Association of the U.S.A., 1969.
79 s, me-
tin içinde siyah beyaz fotoğraflar, 15 x 23 cm, kağıt kapağında.
Eliza-
beth Dodge Clarke ve Phoebe Clary tarafından imzalı nüsha.
Ki-
tabın uzun takdim yazısı
the Joy of Service
kitabının yazarı Elizabeth
Dodge Clarke’ın kaleminden çıkmıştır. Phoebe Clary kitabında YWCA’in
İstanbul’daki merkezinde bir yardım gönüllüsü olarak bulunduğu 1927-
1945 arasında yaptığı çalışmaları anlatmaktadır. Kitabın sonunda 2.
Dünya Savaşı sırasında Avrupa’dan Filistin’e ulaşmaya çalışan Yahudile-
rin bindiği gemilerin İstanbul’daki trajik hikâyelerine yer verilmektedir.
c.
Elisabeth Dodge Huntington Clarke, the Joy of Service, Memoirs
of Elizabeth Dodge Huntington Clarke with Elspeth McClure Clarke
Court Carroll Walters, National Board of the Young Woman’s Chris
tian Assosiation, New York, 1979.
316 s, metin içinde birçok fotoğraf
yazarından ithaflı ve imzalı,
23 x 15 cm, şömizli bez cildinde. 6
yıllık Robert College anıları. Altmış yıldan uzun bir süre Robert Kole
ve Amerikan Kız Koleji’ne hizmet etmiş olan Elizabeth Dodge Hun
tington Clarke’ın (1884-1976) anıları. İki yıl süreyle Clarke’la mülaka
yaparak konuşmaları teybe kaydeden Elspeth McClure Clarke ve Cour
Carroll Walters, Elizabeth Clarke’ın ve ilk eşi George H. Huntington’u
günlüklerini de değerlendirerek yukarıdaki hatıratı oluşturmuşlardır
Babası da Robert Kolej’in idarî kadrosunda yer alan Clarke, anıların
da 1916’da geldiği İstanbul’da görüştüğü tanınmış pek çok yerli v
yabancı kimseden bahsetmektedir. Bunların arasında Henry Mor
genthau, Mary Mills Patrick, George Huntington, Lynn Scipio, Georg
Plimpton, Bülent Ecevit, Halide Edip isimler vardır. Eserin sonunda
metinde geçen ünlülerin isimlerinden oluşan bir indeks verilmiştir
Eser, 1916-1976 yılları arasındaki Türkiye’yi dönemin siyasal çerçeves
içersinde tanımlaması, Robert Kolej ve Amerikan Kız Koleji ile ilgil
birinci elden tanıklıklar içermesi açısından önemli bir belge olup fo
toğraflarla zenginleştirilmiştir.
500
Ğ
€
215
241
[Samsun ile alakalı çok nadir bir kitap]
R[amire-Pie-Maxime]. Vadala, Samsoun, Passé - Présent - Avenir, Lib
rairie Orientaliste Paul Gethner, Paris, 1934.
vi, 135 s, metin dışında
levha, 25 x 17 cm, kağıt kapağında. 1925-1934 arasında Samsun’dak
Fransa konsolosu olarak görev yapan R Vadala’nın Samsun’un tarihi,
sıradaki durumu ve geleceğine ilişkin öngörülerinden oluşan kitabı dö
nemi yansıtan bol miktarda fotoğrafla zenginleştirilmiştir. Çok nadir bi
monografidir.
400
Ğ
€
175
242
[Tanzimat dönemi ile Sultan II. Abdülhamid
döneminin ilk yılları]
[Andreas David Mordtmann], Stambul und das Moderne Türkenthum
Politische, Sociale und Biographische Bilder von einem Osmanen, Ver
lag von Ducker & Humblot, Leipzig, 1878.
324 s, 19.5 x 13 cm, sırtı be
kapakları karton cildinde. Mordtmann (1811-1879) kitabında Tanzima
dönemi ile 2. Abdülhamid döneminin ilk yılları için gerek Osmanlı ta
rihi, gerekse İstanbul’un siyasî ve kültürel tarihi hakkında ilginç bilgi
ler vermektedir. Özellikle mali konularda verilen ayrıntılı bilgiler bugü
için dönemin iktisadi değerlendirmesinde yararlanılacak çok kıymetl
verilerdir. Kitapta, önce Sultan Abdülaziz kişisel olarak incelenmekte v
sonra Osmanlı İmparatorluğu’nun yönetimsel örgütlenmesinin muhte
lif bölümleri anlatılmaktadır. İmparatorluğun batılılaşma çabaları için
de bulunduğu bu dönemi “Modern Türkiye” olarak nitelendiren yazar
bu sancılı dönemi başkent İstanbul’dan gözlemlemektedir. İmparator
luğun ekonomik, mali, diplomatik ve politik durumu hakkında ayrı baş
lıklar halinde ilginç tesbit ve değerlendirmeler yapan yazar, gerçek adı
nı gizleyerek
“Bir Osmanlı”
takma ismi ile eserini kaleme almıştır. Kitap
ta saray çevresindeki üst düzey yöneticileri üzerine ayrıntılı bir şekild
verilen bilgiler çok dikkat çekicidir. Sultan Abdülaziz, Ali Paşa, Ahme
Vefik Paşa, Savas Paşa, İsmail Paşa, Damat Mahmud Cemaleddin Paşa